Notaris Notaris Nick van Buitenen is ruim twintig jaar eigenaar van Van Grafhorst Notarissen. Tot 1 januari 2021 was hij voorzitter van de KNB. ‘Toen ik op mijn dertigste notaris werd, was ik de jongste notaris van Nederland; bizar vroeg in het conservatieve notariële wereldje.’
‘Tijdens mijn Rechtenstudie vroeg een oom van een vriend of ik op zijn kantoor wilde helpen. Ik was 22, raakte enthousiast en ben nooit meer weggegaan. Notaris Van Grafhorst hield van mooie dingen. Elke maandag stonden op kantoor overal verse bloemen. Hij had mooie vulpennen en hip drukwerk. Ik dacht: jee, wat gaaf. Als ondernemer kun je dat dus allemaal zelf bedenken.
Van Grafhorst gooide me meteen in het diepe. Drie jaar na mijn afstuderen verhuisden we naar een ander pand. Hij zei: ‘Zullen we jouw naam ook op de gevel zetten?’ Dus zijn we een maatschap aangegaan. Ik wist dat Van Grafhorst in 2000 met pensioen zou gaan, en zag alleen maar kansen en mogelijkheden. Misschien is dat wel de rode draad van mijn leven.
Sinds 2000 is Van Grafhorst gegroeid van één notaris met acht mensen naar vier notarissen met 40 mensen. We hebben allerlei verschillende specialisten. Ik ben één van de weinige generalisten: een soort huisarts met wijdere blik.
De notaris is veel meer gids dan schrijver. Wij pakken een klant bij de hand, en leiden hem door het oerwoud van lastige juridische regels. Toen ik 25 jaar geleden notaris werd, begrepen veel klanten de inhoud van een akte niet. Ik heb van Van Grafhorst geleerd om laagdrempelig en heel direct te zijn. Onze slogan is daarom nog steeds: ‘Duidelijke Taal’.
Een notaris is eigenlijk ook een soort psycholoog. Twee mensen die ooit bij mij kwamen voor huwelijkse voorwaarden, zeiden enkele dagen later: “Sorry, we zien van het huwelijk af.” Ik heb mijn werk in dat geval goed gedaan. Het doel is te komen tot een oplossing. Maar om dat te bereiken, moet je eerst de verschillen in kaart brengen. Die twee kregen bij mij in de gaten dat ze heel anders in de relatie stonden. De maatschappij voor een echtscheiding behoeden door scherp door te vragen is óók een taak van de notaris.
Het notariaat heeft middels een landelijke campagne veel mensen zover gekregen een levenstestament te maken. Daarin wordt geregeld wie namens jou beslissingen mag nemen als je wilsonbekwaam wordt. De burger pakt zo zelf de regie over zijn eigen leven en voorkomt bemoeienis van de rechtbank. De druk op de rechterlijke macht om mensen onder bewind en onder curatele te stellen wordt daardoor ook minder. Twintig jaar geleden had nog niemand van een levenstestament gehoord.
In een tijd waarin steeds meer Alzheimer en dementie voorkomt, is het maken van een testament best een spannende aangelegenheid. Ik ben wel eens ter verantwoording geroepen omdat een testament gemaakt was door een ouder die in de ogen van de kinderen dementerend was. Er is altijd iemand die geneigd zal zijn tegen een testament te protesteren. Dat recht wordt vooral ingezet als wilsbekwaamheidsvragen een rol spelen. Je komt als notaris soms in een lastig pakket, als je misbruik vermoedt van vaak oudere mensen door bijvoorbeeld hun kinderen. Waar mogelijk gebruik ik mijn beoordelingsruimte om dat tegen te houden.
Als rondom een notarieel dossier iets fout gaat, heeft in de ogen van de klant de notaris het al snel gedaan. De klachten jegens notarissen betreffen voornamelijk familierecht, bijvoorbeeld huwelijkse voorwaarden bij een scheiding. Degene die een ex moet betalen, denkt: ‘Shit! Wilde ik dat eigenlijk wel, of is het verkeerd opgeschreven?’ Mensen richten zich met hun energie vaak op degene die de akte gemaakt heeft, en niet zozeer op de wederpartij. Dan neemt de klant een advocaat, en ben je als notaris plotseling in een strijd verwikkeld. Je moet je dan verweren bij een tuchtrechter. Dat is geen pretje.‘Onze frustratie is dat we door botsende politieke belangen onvoldoende middelen en bescherming krijgen van de overheid’
Wij worden steeds meer – net als banken – neergezet als degenen die aan de poort van het rechtsbestel foute cliënten moeten tegenhouden. Die meldplicht leidt tot steeds meer bedreigingen. Als de overheid een beroep op ons doet om de wereld mooier of veiliger te maken, dan moeten we daarvoor staan en tegen een stootje kunnen. Onze frustratie is dat we door botsende politieke belangen onvoldoende middelen en bescherming krijgen van de overheid. Steeds meer jonge notarissen blijven mede daarom in loondienst kandidaat-notaris.
De zorgplicht van notarissen is vrij heftig; er wordt steeds meer van hen verwacht. Het risico is dat notarissen angsthazen worden, die met oog op de toezichthouder meer concentreren op de vastlegging in hun dossier dan op het cliëntbelang.‘Als je geen dilemma’s hebt, dan kan de computer het ook’
Je hoort me niet klagen, hè. Ik ben juist blij dat ik een spannend vak heb. Als je geen dilemma’s hebt, dan kan de computer het ook.
De notaris moet future proof zijn. De KNB zet fors in op de digitalisering. We werken aan een platform voor digitale akten met een ultiem beveiligde handtekening, block chain, smart contracts en algoritmes. Corona dwong ons natuurlijk al digitaler te werken.
Tijdens mijn 3,5-jarige voorzitterschap van de KNB waande ik me op een roze wolk, met een riant uitzicht. Je overziet welke langdurige droogte en donderwolken er dreigen. Maar ik ging ook twee dagen per week naar beneden, trok mijn laarzen aan en stond dan met mijn poten in de modder. Dan ben je bezig met wat voor weer het ís. Die combinatie maakte mijn voorzitterschap heel dynamisch. Ik had het nooit willen missen.’
