In zijn vele verschijningsvormen is kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, AI) in staat om de menselijke uitvindingscapaciteit naar een geheel nieuw niveau te tillen. De hausse in AI-octrooiactiviteit lijkt daarmee ook nog lang niet bereikt. In deze bijdrage staat echter niet de octrooieerbaarheid van simulaties en AI centraal, maar de vraag wie of wat als uitvinder kan worden vermeld wanneer een AI-systeem ogenschijnlijk autonoom creëert, en wie de aanvraag rechtsgeldig kan indienen.
Reeds in 2020 diende Stephen Thaler, als bedenker en eigenaar van de creatieve AI-machine ‘DABUS’, octrooiaanvragen in die DABUS als autonome uitvinder van een drankverpakking en fractale lichtsignalen benoemde. De octrooinstanties USPTO, UKIPO en het EOB wezen deze aanvragen in 2020 van de hand. Hoewel het uitvindersconcept in de betreffende jurisdicties niet expliciet is gedefinieerd, wordt in het algemeen aangenomen dat hiermee een natuurlijk persoon wordt bedoeld. Recente uitspraken hebben de academische discussie echter nieuw leven in geblazen.
Successen voor DABUS in Zuid-Afrika en Australië
Dat het octrooi waarin DABUS als uitvinder is vermeldt door het Zuid-Afrikaanse octrooibureau is verleend, is niet direct verwonderlijk. Volgens Zuid-Afrikaanse octrooiwetgeving vindt er geen inhoudelijk onderzoek van octrooien plaats – octrooien worden verleend als zij aan alle formaliteiten voldoen – en de octrooiwet bevat eveneens geen definitie van het begrip ‘uitvinder’.
Een uitspraak van het Federaal Hof van Australië gaat dieper in op de redenen voor verlening, waarbij DABUS als uitvinder wordt vermeldt. Nadat de aanvrage eerder werd afgewezen door het octrooibureau, merkte rechter Beach in beroep op dat er geen specifieke bepaling in de wet is die uitdrukkelijk weerlegt dat een AI-machine een uitvinder kan zijn. Voorts was er geen specifiek aspect van het octrooirecht dat, anders dan het auteursrecht, een vereiste van een menselijke auteur inhield. De betekenis van het woord ‘uitvinder’ zou op flexibele en evolutionaire wijze moeten kunnen veranderen, aldus Beach.
Verlies in het VK
De UK Court of Appeal gaf op 21 september 2021 in een majority decision (2-1) negatief antwoord op de vragen of een AI-machine een uitvinder kan zijn, en of de eigenaar van die machine een dergelijk octrooi kan aanvragen. Hoewel de drie rechters het erover eens waren dat een AI-machine niet als uitvinder kan worden aangemerkt, oordeelde rechter Birss dat Thaler de aanvragen niettemin rechtsgeldig had kunnen indienen. Krachtens Section 13(2) van de UK Patents Act dient een aanvrager aan te geven wie hij als de uitvinder beschouwt en zal een octrooiaanvraag niet worden afgewezen wegens onbekende fouten. Het octrooibureau is niet verplicht om de juistheid van deze verklaring inhoudelijk te toetsen.
Rechter Birss was van mening dat, aangezien Thaler bij het UKIPO een verklaring had ingediend waaruit naar zijn beste weten bleek wie de uitvinder was, de aanvragen op die grond niet geweigerd hadden mogen worden. Voor rechter Birss was het enkele feit dat de door Thaler verstrekte informatie eerlijk was en het publiek voldoende informatie werd verschaft over wie de uitvinder en de aanvrager van de octrooien was, voldoende om de aanvragen te aanvaarden.
Niettemin blijft de slotsom dat, indien Thaler zijn eigen naam had ingevuld als uitvinder, de octrooiaanvragen niet op dit punt zouden zijn gestrand. De schrale troost is dus dat Thaler de volgende keer dat DABUS een uitvinding doet, nu wél weet hoe hij in het VK een octrooi zou kunnen bemachtigen.
Hoe nu verder?
Het idee om een AI-machine als uitvinder te kunnen vermelden vindt doorgaans weinig steun in de literatuur vanwege de mate waarin het de grenzen van het huidige (octrooi)recht nodeloos oprekt. Er staat immers niks aan in de weg om de natuurlijke persoon, die inventieve invloed heeft gehad op het uitvindingproces, als uitvinder aan te wijzen. De erkenning om als uitvinder te worden genoemd levert het AI-systeem daarnaast ook niks op; in ieder geval niet totdat het verhaal van Ex Machina werkelijkheid wordt.
Door: Stefan van Kolfschooten en Oscar Lamme
