Begin deze maand publiceerde het Openbaar Ministerie een persbericht met de boodschap dat de FIOD, de Dienst Landelijke Recherche en het Openbaar Ministerie de afgelopen maanden nauw hebben samengewerkt in verschillende onderzoeken waar de nadruk lag op het leggen van beslag op cryptovaluta. De kranten kopten dat het Openbaar Ministerie cryptovaluta in beslag had genomen met een totaalwaarde van €25 mln.
Het beslag is gelegd met medewerking van crypto exchanges in binnen- en buitenland. Hoe werkt zo’n strafvorderlijke beslaglegging op cryptovaluta eigenlijk? En belangrijker: wat kun je doen als je wordt geconfronteerd met een dergelijk beslag?
Om te beginnen zijn cryptovaluta uniek, doordat deze valuta niet worden gereguleerd door banken en ook er geen zelfstandige instantie bestaat die nieuwe eenheden uitgeeft of beheert. Cryptovaluta zijn community based. Crypto’s worden uitgegeven door miners en de transacties worden eveneens door miners geverifieerd. Alle transacties worden opgeslagen in een decentraal digitaal grootboek, de blockchain. Deze transacties zijn volledig openbaar en liggen vast in de blockchain.
Transacties met cryptovaluta vinden plaats – simpel gezegd – door gebruik van een public en een private key. The public key is vergelijkbaar met een bankrekening en de private key met de pincode zoals wij deze kennen van het girale verkeer. Een wallet is een mechanisme waardoor interactie kan plaatsvinden met de blockchain en dus transacties gedaan kunnen worden.
Exchange wallet
Er zijn verschillende soorten wallets. Eén van de wallets die veelvuldig gebruikt wordt is de exchange wallet. Door middel van deze exchange wallet kan snel en gemakkelijk gehandeld worden op een handelsplatform voor cryptovaluta. Een derde partij beheert dus de private keys. Gegeven dit karakter van cryptovaluta: hoe heeft het Openbaar Ministerie nu beslag kunnen leggen op de cryptovaluta?
In de gevallen genoemd in het persbericht heeft het Openbaar Ministerie via de exchanges beslag kunnen leggen. Door de private keys van de exchanges te vorderen konden de cryptovaluta in beslag worden genomen. Zodra het Openbaar Ministerie in het bezit is van de private key kunnen de cryptovaluta worden overgemaakt naar een ‘derdengeldenrekening’ voor cryptovaluta. Et voilà, het beslag is gelegd.
Een andere mogelijkheid is dat tijdens een doorzoeking beslag wordt gelegd op een hardware wallet of een paper wallet. Ook dan heeft het Openbaar Ministerie de beschikking over de private key en kan het beslag worden gerealiseerd.
Contact
De rechthebbende van de cryptovaluta doet er in veel gevallen verstandig aan in contact te treden met het Openbaar Ministerie en overleg te plegen over het beheer van de cryptovaluta. Zoals bekend zijn de schommelingen van de crypto koersen groot. Beslag in een strafrechtelijk onderzoek kan vaak lang duren en het is daarom goed om na te denken over de vraag of de cryptovaluta onder beheer van het Openbaar Ministerie moeten blijven of dat het beter is de cryptovaluta om te zetten in euro’s waarbij het beslag daarop overgaat. Overigens schijnt het beleid te zijn van het Openbaar Ministerie om de cryptovaluta sowieso om te zetten, maar of dit altijd gebeurt is niet duidelijk.
Verder is het mogelijk een klaagschrift in te dienen bij de rechtbank waarin de rechtmatigheid van het beslag aan de orde kan worden gesteld. Het kan hierbij waardevol zijn om de transacties met de cryptovaluta goed te administreren. Hoewel er geen administratieplicht geldt voor privépersonen, blijkt dat in sommige gevallen in de praktijk een goede administratie over de herkomst van de cryptovaluta een wereld van verschil kan maken.
Artikel 6 EVRM
Overigens is opvallend dat het Openbaar Ministerie in het betreffende persbericht schrijft dat niet alle verdachten bekend zijn. Dit betekent dus dat er beslag is gelegd op cryptovaluta die in verband worden gebracht met strafbare feiten, maar die (nog) niet direct zijn te koppelen aan een individuele verdachte.
Een slimme zet van het Openbaar Ministerie. Niet veel mensen zullen de gang naar de rechter maken om de rechtmatigheid van het beslag te laten toetsen indien het gevolg is dat deze persoon bekend raakt bij justitie, en bovendien het risico bestaat als verdachte te worden bestempeld.
De vraag is of deze tactiek in alle gevallen door de beugel kan. Het Openbaar Ministerie probeert op deze manier in feite te forceren dat iemand zichzelf kenbaar maakt aan justitie. Nu de betreffende cryptovaluta kennelijk door justitie in verband worden gebracht met strafbare feiten, zou de rechthebbende op de cryptovaluta zichzelf al snel incrimineren. Een verdachte hoeft zichzelf echter niet te incrimineren; dit geldt ook voor de nog niet bekende verdachte. Een effectieve gang naar de rechter wordt hiermee in wezen belemmerd. Ook dit is in strijd met artikel 6 EVRM.
Door: Judith de Boer
