Aan goede bedoelingen en voornemens in ieder geval geen gebrek bij de digitale inspiratiesessie ‘Jurist doet wat’ van het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen en Onderzoekcentrum Onderneming & Recht van de Radboud Universiteit. Centrale vraag: wat kunnen bedrijfsjuristen bijdragen aan een duurzame samenleving en economie? Inleiders en bezoekers zijn het over twee dingen eens: de urgentie van het vraagstuk is enorm, en juristen dienen binnen de organisatie waar ze werken een aanjagende rol te spelen.
De sessie wordt bijgewoond door circa tachtig bedrijfsjuristen, wetenschappers, advocaten en notarissen van tal van bedrijven en instellingen. De bezoekers worden in telkens tien minuten bijgepraat over de Klimaattafels ‘overkoepelende thema’s’, mobiliteit, energie, gebouwde omgeving, industrie en landbouw. Aan die tafels voeren juristen van divers pluimage al langer gesprekken over milieu en mensenrechten.
De aftrap wordt verzorgd door bedrijfskundige, jurist en filosoof Marjan Minnesma van Urgenda, die vertelt dat ze in een persoonlijk gesprek aan premier Rutte had gevaagd of hij wist hoeveel procent van de broeikasgassen gedurende zijn leven in de atmosfeer terecht zijn gekomen. ‘Hij sloeg wat aan het rekenen, en zei dat het “lineair” ongeveer 15% zou moeten zijn, maar dat het vast meer zou zijn. Nou inderdaad: het is 80%.’
Volgens Minnesma duurt de klimaattransitie veel te lang, nu het vizier van veel wereldleiders niet op 2030 is gericht, maar op 2050. ‘We hebben nog tijd, willen ze ons doen geloven. Maar dat klopt niet. Het legt een hypotheek op jongere generaties die ze nooit terug kunnen betalen.’ Ze stelde Rutte in het gesprek ook nieuwe rechtszaken in het vooruitzicht, nu de staat zich bijvoorbeeld niet houdt aan de uitvoerbaarheid bij voorraad van de Urgenda-zaak.
Spilfunctie
Martijn Scheltema van Pels Rijcken en zelfstandig advocaat Martien van Brakel van de klimaattafel ‘overkoepelende thema’s’ stellen dat voor de bedrijfsjurist een ‘spilfunctie’ is weggelegd als het gaat om klimaat en mensenrechten: ze hebben namelijk intensief contact met HR, sales, bestuur, marketing en inkoop. Ook wijzen ze op de veranderde rol van bedrijfsjuristen: mocht die tien jaar geleden na een gesloten contract dwars gaan liggen op juridische details, nu wordt van hem een proactieve en meedenkende houding verwacht.
Daarbij geldt ook dat ‘soft law’ in toenemende mate ‘hard law’ wordt, en dat bedrijfsjuristen steeds meer met de vraag ‘It may be legal, but is it right?’ worden geconfronteerd. ‘Het vroeger wel gehanteerde uitgangspunt dat het OK is zolang je de regels niet overtreedt, is niet meer van deze tijd. Dat zie je ook duidelijk bij de nieuwe generatie: die kijkt heel nadrukkelijk naar de vraag wat de onderneming en zij zelf maatschappelijk kunnen bijdragen.’
Landbouw
Gemeenschappelijk element bij alle klimaattafels: de enorme hoeveelheden regels en instanties die zich overal mee bemoeien. Die werken belemmerend en verstikkend bij de innovatie die nodig is voor de klimaattransitie. Dat komt het pregnantst naar voren bij de klimaattafel landbouw. Geert van der Veer van de stichting Herenboeren, stelt dat 80% van de boeren wil meewerken aan de klimaattransitie, maar dat ze door het woud aan regels het bos niet meer zien.
Over zijn eigen bedrijf – duurzame landbouw voor bij zijn bedrijf aangesloten consumenten, inmiddels tien boerderijen groot – vertelt hij dat het voor hem interessant is om samen te werken met veeboeren, omdat hij dan vee kan laten grazen. Regels met betrekking tot het vervoer van de beesten stonden daar echter in de weg. ‘Ik ben er drie jaar mee bezig geweest om de regels aangepast te krijgen. Het is gelukt, en het was maar een heel klein dingetje, maar drie jaar!’
Van der Veer heeft ook een heel praktisch voorstel: laten al die juristen die willen helpen bij de klimaattransactie ook bij boeren langs gaan. ‘Werk praktisch mee aan casussen. De behoefte aan juridische hulpverlening onder boeren is groot.’
Kritisch
Madeleen Mulder, zelfbenoemd ‘wayfinder’, ‘purpose activator’ maar ook gewoon bedrijfsjurist, stelt tijdens een afsluitende sessie dat bedrijfsjuristen voortdurend kritische vragen moeten stellen binnen hun onderneming. ‘Klopt het dat wij nog kleding uit Bangladesh kopen? Klopt het dat wij nog steeds slechte ingrediënten in onze producten stoppen?’ Waarmee de vermaledijde, showstoppende bedrijfsjurist toch weer om de hoek komt kijken.
