Uit Noors onderzoek is gebleken dat het zwart verven van één van de drie rotorbladen van een windturbine het aantal botsingen van vogels tegen de wieken met 70 procent vermindert. In de Eerste Kamer is de motie van het Lid Berkhout (Fractie-Nanninga) aangenomen dat, om in aanmerking te kunnen komen voor een tender, de deelnemer tenminste één rotorblad per windturbine zwart moet verven.
Zo is er allereerst wet- en regelgeving vanuit de VN en EU. Deze regelgeving bepaalt dat de kleur van windturbines, voor zowel de mast als de wieken, wit moeten zijn. Hiervan mag slechts worden afgeweken indien is aangetoond dat dit niet tot onveilige situaties leidt voor het vliegverkeer. In dit licht is inmiddels een praktijkproef met een zwart rotorblad uitgevoerd bij een windpark in de Eemshaven in Groningen. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) wil op basis van de resultaten van die eerste studie de bredere toepassing van de proef bezien door (onder meer) ook een test uit te voeren bij windparken op zee.
Levensduur
Daarnaast is nog onduidelijk of er technische bezwaren kleven aan de kleurverschillen. Er zijn aanwijzingen (uit gesprekken met windturbinefabrikanten) dat kleurverschillen de levensduur van de turbines verkorten. De voornaamste oorzaak daarvan is dat donkere oppervlakken sneller en sterker opwarmen, waardoor ze meer uitzetten dan witte oppervlakken. Dit kan leiden tot spanningen in de constructie, waardoor de levensduur afneemt.
De eventuele meerkosten die hiervan het gevolg zullen zijn, zijn momenteel nog onbekend. Hierover zal het Ministerie van EZK nog in gesprek treden met windturbinefabrikanten, als onderdeel van het verkennen van de uitvoerbaarheid van de motie.
De vraag is verder of de resultaten van het Noorse onderzoek naar het effect van een zwarte wiek één op één kunnen worden toegepast op de Nederlandse situatie. In Nederland zijn immers andere vogelsoorten aanwezig dan in Noorwegen. Voor nieuwe windparken op zee moet overigens nog wel worden opgemerkt dat deze ten minste 50 kilometer uit de kust komen te staan, waar relatief weinig vogels vliegen.
Daarnaast stelt de staatssecretaris dat voor de eerstkomende tender turbines worden voorgeschreven met een minimaal vermogen van 14 megawatt (Mw). Het gemiddelde vermogen van een windturbine ligt nu nog op 1 Mw. Dat betekent dat om meer vermogen te genereren, minder turbines nodig zullen zijn, wat ook een positief effect zou kunnen hebben op de huidige vogelsterfte.
Lopend onderzoek
Het Ministerie van EZK toont zich bereid om, indien een zwarte wiek (i) vanuit luchtvaartveiligheid geen bezwaren kent, (ii) vanuit technisch- en kostenperspectief verantwoord is, en (iii) voldoende effectief blijkt, het hanteren van één zwarte wiek voor te schrijven in kavelbesluiten. Momenteel wordt er nog volop onderzoek gedaan. Naar verwachting zijn de onderzoeken in 2024 afgerond.
Door: Roland de Vlam en Jelle Luttge
