Richt geen overheidsinstituut op voor full service advocatendiensten aan de Staat, en blijf gebruik maken van de diensten van de landsadvocaat. Tot die conclusie komt de Commissie onderzoek advocatendiensten aan de Staat, ingesteld na de fraudezaak rond notaris Frank Oranje. Wel vind de commissie ‘strategisch gebruik van de inzet van andere advocatenkantoren dan het kantoor van de landsadvocaat wenselijk’. Er moet dan wel ‘voldoende kritische massa aan opdrachten voor de landsadvocaat overblijven’.
Oranje wist als bestuursvoorzitter van landadvocaat Pels Rijcken naar schatting €16 mln te verduisteren. Die fraude onder het dak van Pels Rijcken heeft ‘tot verontrusting geleid over het vertrouwen dat gesteld kan worden in de landsadvocatuur, een instituut met een lange traditie’, schrijft de commissie.
De Commissie stelt vast dat er eigenlijk geen goed alternatief is voor de landsadvocaat. Een overheidsinstituut voor full service advocatendiensten aan de Staat zal bijvoorbeeld voor de werving van advocaten moeten concurreren met de private markt. ‘Voor alle interne varianten geldt dat de wervingskracht voor een pool van hooggekwalificeerde advocaten en juristen sterk zal moeten zijn om te kunnen concurreren met de arbeidsmarkt in de private sector. Dat kan gezien beperkingen van de cao voor rijksambtenaren problemen opleveren, omdat de inkomens voor een deel van de gezochte ervaren advocaten in de private sector hoger liggen dan de overheid zal kunnen bieden’, aldus de commissie.
Ook het – deels – overnemen van taken van de landsadvocaat door andere kantoren lijkt geen begaanbare weg. ‘Geen van de vier kantoren (AKD, Van Doorne, NautaDutilh en Nysingh, L.W.) , streeft ernaar om als het kantoor van de landsadvocaat te fungeren. Zij wensen zich evenmin te binden aan een zo sterk semi-exclusiviteitsbeding, zoals dat geldt voor Pels Rijcken. De reden is voor alle kantoren dezelfde: zowel de status van (het kantoor van de) landsadvocaat als het beding zouden hen te zeer beperken in het aannemen van zaken in de private markt en zelfs dwingen om afscheid te nemen van een (aanzienlijk) deel van de cliënten.’
Het door de overheid aanstellen van advocaten in dienstbetrekking – weer een andere variant – is al mogelijk: de overheid heeft er 35 in dienst. Volgens de commissie kan daar echter spanning ontstaan vanwege de onafhankelijkheid van de advocaat. ‘In beginsel is het mogelijk dat de advocaat in dienstbetrekking ook in een hiërarchische ambtelijke organisatie voldoet aan de kernwaarde van professionele onafhankelijkheid, maar naarmate kwesties beleidsgevoeliger zijn kan een spanning ontstaan tussen instrumentele beleidswensen en de onafhankelijkheid van de advocaat in dienstbetrekking (…)’, aldus de commissie.
Lovende woorden
De commissie neemt het in het rapport ook nadrukkelijk op voor de landsadvocaat: ze constateert dat het kantoor van de landsadvocaat zich in de loop van jaren volledig heeft gevormd naar de behoefte van de Staat. Voor vrijwel alle benodigde rechtsgebieden zijn specialisten onmiddellijk beschikbaar. ‘De Staat heeft daar profijt van, maar is tegelijkertijd daarvan afhankelijk en omgekeerd is het kantoor van de landsadvocaat ook sterk afhankelijk van zijn grootste opdrachtgever. Over de kwaliteit van dienstverlening door het kantoor van de landsadvocaat bestaat binnen de Staat tevredenheid. Bij andere overheidsinstellingen die van de diensten van Pels Rijcken gebruik maken, treft de commissie een daarmee overeenkomstige waardering aan.’
Een grote kracht van het kantoor van de landsadvocaat is het ‘institutionele geheugen in het kantoor aangaande juridische kwesties waarin de Staat verwikkeld is (of is geweest). Van daaruit is het mogelijk dwarsverbanden te zien, nodig voor een kwalitatief hoogwaardige advisering.’
Wel pleit de commissie voor meer kennis bij de overheid over juridische dienstverlening. ‘Bij de versterking van de juridische functie van het Rijk past het dat een (…) overzicht van juridische kwesties centraal wordt bijgehouden. Voor een verdere professionalisering van de inkoop van advocatendiensten (niet alleen betreffende de landsadvocaat) die ook monitoring en evaluatie van diensten vereist, is dat zinvol.’
Lees ook: Q&A hoogleraar Kuypers: ‘De omvang van de opdracht voor Pels Rijcken kan een onsje minder’
Foto: Frits de Jong/Pixabay
