Met grote meerderheid stemde het Europees Parlement onlangs voor de Digital Markets Act (DMA). Dit wetsvoorstel bevat een pakket maatregelen dat de marktmacht van vooral Amerikaanse big tech bedrijven in Europa aan banden moet leggen. ‘Deze wet gaat de nieuwe norm zetten’, zegt Europarlementariër Paul Tang, als onderhandelaar betrokken bij het wetsvoorstel.
Wat houdt het wetsvoorstel precies in?
‘De DMA richt zich vooral op de zogenoemde poortwachters, acht grote, vaak Amerikaanse, big tech bedrijven zoals Google, Facebook, Apple en Amazon. Ze zijn zo dominant en hebben een zodanig grote impact op onze levens, dat de Europese Unie het heft in eigen hand wil nemen. Het uitgangspunt is dat ze zichzelf niet mogen bevoordelen, hun eigen diensten niet naar voren mogen schuiven. Bijvoorbeeld Apple met zijn appstore, en Google met zijn zoekmachine.
‘Van elke euro die aan advertenties wordt besteed, krijgen zij de helft’
Google en Facebook domineren de advertentiemarkt, dat heeft vergaande gevolgen. Niet alleen door het gebruik van algoritmes om aandacht te krijgen en vast te houden, maar ook door wat ze ermee opstrijken. Van elke euro die aan advertenties wordt besteed, krijgen zij de helft. Ten nadele van de adverteerders dus. De wet moet misbruik van de marktpositie van grote bedrijven tegengaan en nieuwe initiatieven bevorderen. De DMA is de zusterwet van de Digital Services Act (DSA), waarover in januari wordt gestemd en die transparantie op de digitale markt als doel heeft.’
Hoe revolutionair is de nieuwe wet DMA?
‘Deze wet is heel ingrijpend en dat is ook de bedoeling. In de huidige situatie moet de Europese Commissie aan de hand van Mededingingswetgeving zaken aanspannen. Het zijn langdurige zaken, die hooguit leiden tot boetes. Bijvoorbeeld de zaak tegen Google, dat in 2017 van de Europese Commissie een boete kreeg van €2,4 mrd wegens marktmisbruik met zijn productvergelijker Google Shopping. Het bedrijf spande een zaak aan om van de boete af te komen, maar kreeg ongelijk. Google kan nog in hoger beroep. Maar boetes alleen veranderen het bedrijfsmodel van bedrijven niet.’
De wet werd een jaar geleden aangekondigd. Wat is er sindsdien gebeurd?
‘Het Europese Parlement heeft met name over drie punten gediscussieerd, zoals “tracking and targeting”: het gebruik van persoonlijke data voor advertenties en algoritmes. Voor een deel mag dit al niet onder de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Zo moet er duidelijke toestemming zijn van de gebruiker van wie de gegevens afkomstig zijn. De poortwachters mogen gebruikers niet manipuleren en de gebruiker moet ook “nee” kunnen zeggen. We hebben nu ook vastgelegd dat poortwachters gevoelige persoonlijke data niet mogen gebruiken, zoals politieke opvattingen, religieuze overtuigingen, afkomst en seksuele voorkeur. En dat ze geen data mogen verzamelen van minderjarigen beneden de zestien jaar. De wet zet het mes in het gebruik van persoonlijke data, dat is een grote verandering.’
Wat waren de andere twee discussiepunten?
‘Het tweede was interoperabiliteit. Het moet altijd mogelijk zijn concurrerende diensten aan te bieden bij bijvoorbeeld webbrowsers, virtual assistants en betaaldiensten. Zo moeten andere partijen data van Facebook kunnen gebruiken om een tijdlijn aan te bieden. Of moet je met het privacy vriendelijke Signal naar Whatsapp kunnen appen. Hiermee willen we de silo’s van Apple, Amazon en andere grote techbedrijven openbreken.
Het derde punt gaat over harmonisatiewetgeving op de Europese markt. Big tech bedrijven hebben een agressief overnamebeleid. We hebben gezorgd dat er informatie moet zijn over alle overnames die big techbedrijven doen. Dus niet alleen in de digitale sector, maar ook daarbuiten, in de reële economie. Omdat dit eigenlijk onder de Mededingingswet valt en niet onder de DMA, is dit punt nog niet helemaal uitgewerkt.’
Welke middelen heeft de EU om de bedrijven in toom te houden?
‘De boetes zijn flink verhoogd. Bij herhaalde overtredingen kan de EU boetes opleggen van 4% tot 10% van de wereldwijde jaaromzet. Ik kan me niet voorstellen dat bedrijven het daarop aan laten komen. Het verschil met voorheen is dat we nu vooraf de spelregels duidelijk maken en bij overtredingen niet achteraf naar de rechter hoeven te stappen. Dat maakt dat de EU veel sneller kan optreden.’
Welke kenmerken moeten bedrijven hebben om onder de nieuwe wet te vallen?
‘Formeel is dat nog niet bepaald. De Europese Commissie moet nog een onderzoek doen om “gatekeepers” te identificeren. Criteria zijn daarbij onder meer dat een onderneming de afgelopen drie boekjaren een jaaromzet had van minstens €8 mrd in de Europese Economische Ruimte of dat de marktwaarde in het laatste boekjaar minimaal €80 mrd was, en dat het platform in minimaal drie lidstaten actief is. Het is wel duidelijk dat grote Amerikaanse techbedrijven onder de wet vallen. Waarschijnlijk ook Booking.com. Maar of bijvoorbeeld Zalando eronder gaat vallen is nog de vraag, en Bol.com is nog te klein.’
Wat betekent de wet voor Nederlandse webplatforms?
‘De DMA is in eerste instantie gericht tegen big tech bedrijven, niet tegen kleinere platforms. Tegelijkertijd gaat de wet de norm zetten, omdat het mes wordt gezet in “tracking and targeting”. Dus ik verwacht dat ze ook gevolgen heeft voor digitaal verkeer buiten de big tech bedrijven om.
Op dit moment is het gebruikelijk overal data te verzamelen, ook voor kleine bedrijven. Daar moet een keer verandering in komen. Een van de redenen is handhaving: de AVG wordt niet goed gehandhaafd. Als de norm voor grote bedrijven gaat gelden, verwacht ik dat het de algemene norm gaat zetten.’
Wie gaat de wet handhaven?
‘De Europese mededingingsautoriteit samen met de nationale mededingingsautoriteiten. In Nederland is dat de Autoriteit Consument en Markt. Dat is een belangrijk verschil met de AVG, die voor een groot deel onder de nationale toezichthouders valt. Bijvoorbeeld onder de Ierse toezichthouder, die vaak op de hand van onder toezicht gestelden blijkt. Bij de DMA ligt de uiteindelijke beslissing bij de Europese mededingingsautoriteit in Brussel.’
Wanneer treedt de wet in werking?
‘Het Europese Parlement en de Raad van ministers van de Europese Unie moeten het nu eens worden over de wet. In januari beginnen de gesprekken daarover, de trilogen. Dat gebeurt onder Frans EU-voorzitterschap, voor de Fransen is het een van de prioriteiten. Als de wet is vastgesteld, gaat deze met een beetje geluk in 2023 in.’
