De EU-agentschappen moeten hun regels en controles aanscherpen om het risico te minimaliseren dat managers en andere hooggeplaatste personeelsleden die uit dienst treden, in de particuliere sector een baan aanvaarden waardoor zij in een situatie van belangenconflict terecht kunnen komen en de integriteit van de EU-instellingen in gevaar brengen. Dit stelt de Europese Rekenkamer (ERK) in haar jaarverslag over de EU-agentschappen.
‘De wetgevers en agentschappen moeten onze waarschuwing ter harte nemen en strenger optreden bij potentiële draaideursituaties om belangenconflicten en reputatieschade voor zichzelf en de EU als geheel te voorkomen’, aldus Rimantas Šadžius, het ERK-lid dat de jaarlijkse controle leidde op de boekhouding van de agentschappen.
De EU-regels omvatten zeer weinig verplichtingen voor EU-organen om te monitoren of huidig en voormalig personeel zich houdt aan de vereisten die gelden op het gebied van draaideursituaties. Anderzijds zijn EU-agentschappen — met name die met regelgevende bevoegdheden en banden met het bedrijfsleven — om twee redenen bijzonder gevoelig voor het risico van draaideursituaties: ten eerste werken zij veel met tijdelijk personeel en is het personeelsverloop dus hoog, en ten tweede houdt het governancemodel van de agentschappen in dat de leden van hun raden van bestuur voor een korte periode benoemd. ‘Het probleem hiermee is dat bestuursleden niet tot het personeel van het agentschap behoren en dat de regels met betrekking tot draaideursituaties daarom niet op hen van toepassing zijn’, stelt de Europese Rekenkamer.
Juridisch vacuüm
Volgens de auditors leidt dit tot een ‘juridisch vacuüm’ en wordt hierdoor slechts een klein deel van de potentiële draaideurgevallen beoordeeld. Bovendien gaan slechts enkele agentschappen bij het behandelen van mogelijke draaideursituaties verder dan de wettelijke minimumvereisten. De meeste monitoren niet eens of huidig en voormalig personeel aan de draaideurvereisten voldoet en vertrouwen in plaats daarvan bijna uitsluitend op zelfrapportage.
De auditors hebben in verschillende voorgaande verslagen al bestuurskwesties en belangenconflicten bij EU-agentschappen aan de orde gesteld. In dit verslag wordt nogmaals gewezen op bestuurskwesties bij de toezichthoudende agentschappen voor banken, het verzekeringswezen en financiële markten waardoor nationale boven Europese belangen kunnen worden gesteld. Ook hebben de auditors weer kritiek op de manier waarop de agentschappen goederen en diensten inkopen en roepen zij de agentschappen op om ervoor te zorgen dat zij de beste prijs-kwaliteitverhouding krijgen
‘Tekortkomingen in openbare aanbestedingen behoren nog steeds tot de belangrijkste redenen waarom de agentschappen niet voldoen aan betalingsregels, en het aantal van dit soort gevallen is onlangs toegenomen. Bij de helft van de agentschappen troffen de auditors contracten aan die tekortkomingen vertoonden’, aldus de Rekenkamer.
Foutieve uitgaven
Bij één agentschap — eu-Lisa, dat grootschalige IT-systemen op het gebied van vrijheid en veiligheid beheert — ontdekten ze €18,1 mln aan foutieve uitgaven die te wijten waren aan kwesties waarop de auditors in het verleden al hadden gewezen. ‘Het agentschap is nu weer gewaarschuwd met een gele kaart in de vorm van een controleoordeel met beperking over zijn betalingen en is verzocht zijn aanbestedings- en contractbeheer te verbeteren’, stelt de Europese Rekenkamer.
Uit de controle blijkt dat drie agentschappen in het bijzonder gevolgen ondervinden van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Het Asielagentschap van de EU (EUAA) heeft om meer personeel en geld gevraagd nadat EU-landen die Oekraïense vluchtelingen opvingen om meer bijstand hadden verzocht. De activiteiten van het Agentschap voor het EU-ruimtevaartprogramma (EUSPA) hadden te leiden onder het feit dat Russische Sojoez-draagraketten niet langer voor zijn Galileo-satellieten konden worden gebruikt. Het agentschap voor de afwikkeling van falende banken (Gemeenschappelijke Afwikkelingsraad, GAR) kwam tot de conclusie dat de oorlog de kredietrisico’s heeft vergroot in verband met de blootstellingen van banken aan tegenpartijen in Rusland, Belarus en Oekraïne en voor leningen aan binnenlandse ondernemingen die het meest zijn blootgesteld aan de gevolgen van de oorlog.
