Veel Amerikaanse werknemers moeten binnenkort verplicht langs de prikstraat, voordat zij worden toegelaten op de werkvloer. Na Facebook, Google en Apple, wil nu ook Pfizer vaccinatie onder werknemers verplicht stellen. De prikplicht zul je in Nederland niet snel zien, aldus arbeidsrechtadvocaat Annette van Beers van Norton Rose Fulbright.
Steeds meer bedrijven in de VS leggen de prikverplichting op aan hun werknemers. Wat vindt u daar – vanuit juridisch oogpunt – van?
‘Vanuit Nederlands recht ligt een vaccinatieplicht heel lastig. In Nederland mag een werkgever niet eens vragen of een werknemer gevaccineerd is, laat staan dat je kunt verplichten tot vaccinatie.
In de Nederlandse grondwet staat in artikel 11 het recht op onaantastbaarheid van het lichaam. Dat betekent dat iedereen mag beschikken over zijn eigen lichaam. Daaronder valt ook het recht om vaccinatie te weigeren. Dat recht kan onder zwaarwegende omstandigheden beperkt worden bij wet. Maar die wettelijke grondslag is er op dit moment niet.’
Ik las dat er bij die Amerikaanse bedrijven ook wel uitzonderingen op de prikplicht gemaakt worden, bijvoorbeeld voor mensen die vanwege medische of andere redenen niet gevaccineerd kunnen worden. Maakt dat de situatie nog anders?
‘Nee, dat maakt het niet anders. Werkgevers kunnen in Nederland wel algemene voorlichting geven over de voordelen van het vaccin, maar je mag je werknemers niet onder druk zetten om die prik ook daadwerkelijk te nemen.’
Is het denkbaar dat die wet er gaat komen?
‘Ik denk dat de overheid niet snel zal overgaan tot het maken van een wet. Het is een zware maatregel om iemand te verplichten een vaccin in zijn lichaam te laten spuiten als hij dat niet wil. Naar mijn mening is er op dit moment in Nederland geen sprake van een dusdanig zwaarwegend belang. Ik verwacht daarom niet dat er in de kamer een meerderheid zal zijn voor deze maatregel.’
Is iedere jurist dat met u eens?
‘Er zijn ook wel juristen die bepleiten dat inbreuk op dat grondrecht hier in sommige situaties wél gemaakt kan worden. Die discussie richt zich onder meer op een mogelijke vaccinatieplicht bij verzorgingstehuizen. Het verplichten zou volgens sommige experts bijvoorbeeld geoorloofd zijn wanneer sprake is van een aantal cumulatieve omstandigheden. De voorwaarden die zij noemen zijn dat anders de gezondheid van patiënten en collega’s niet gegarandeerd kan worden, vaccinatie zonder risico is en dat vaccinatie het risico op besmetting aanzienlijk vermindert. Ik denk dat over elk van die voorwaarden gediscussieerd kan worden.
Tegenstanders zullen zich bijvoorbeeld beroepen op de bijwerkingen van vaccinatie. Daarnaast las ik dat er discussie is over de vraag of vaccineren het risico op besmetting met de deltavariant ook daadwerkelijk substantieel verminderd. Ik weet niet in hoeverre dat waar is, maar het maakt wel dat niet zonder meer vaststaat dat aan deze voorwaarden is voldaan.’
Als er wel een wet komt, hoe lang duurt het dan voordat die er is?
‘Normaal gesproken duurt dat jaren, maar met andere coronawetgeving hebben we gezien dat sommige maatregelen er snel doorheen zijn gedrukt. Tegelijkertijd zullen veel politieke partijen hier een mening over hebben, dus de vraag is of het in dit geval ook zo snel kan. Een mogelijke vaccinatieplicht zal veel debat opleveren.’
Waarom is het verplichten van vaccinatie onder werknemers in Amerika wel geoorloofd?
‘Ik denk dat dat onder meer samenhangt met het niveau van werknemersbescherming: dat is daar veel lager. Denk aan wat je in films ziet. Houd je je daar niet aan de regels, dan is daar de deur en kun je met je kartonnen doos, je cactus en je fotolijst zo het pand verlaten.’
