Over vier dagen is een coronabewijs bij bezoek aan een terras, theater of nachtclub verplicht. Het eerste kort geding tegen de Nederlandse staat hierover is al aangekondigd. Hoogleraar constitutioneel recht Leonard Besselink schat de kans van slagen niet hoog in. ‘Wat mij betreft is het tonen van een coronabewijs bij een concert niet ingrijpender dan het vasthouden aan oude maatregelen, zoals mondkapjes dragen, cafés sluiten en de anderhalvemeterregel.’
Is het invoeren van een coronapas juridisch gezien toegestaan in Nederland?
‘Er is sinds 1 juni een wettelijke basis opgenomen in de Wet publieke gezondheid. Daarin staat dat de minister mag besluiten tot het vereisen van een ‘coronatoegangsbewijs’ voor onder meer cultuur, evenementen en de horeca. Tegelijkertijd zal met het invoeren van de verplichte coronapas onderscheid gemaakt worden op grond van gezondheidseigenschappen. Wie heeft wel of geen vaccinatie gehad? Wie is besmet geweest? Een tweede vraag is daarom of de wetgeving wel in overeenstemming is met het discriminatieverbod, zoals vastgelegd in onze grondwet.’
En is dat zo?
‘Dat hangt onder meer af van de vraag of de maatregel een legitiem doel dient. Het doel is natuurlijk het virus verder indammen, en dat lijkt mij niet omstreden. Een tweede vraag is of de maatregel proportioneel is. Wat mij betreft is het tonen van een coronabewijs bij een concert niet ingrijpender dan vasthouden aan oude maatregelen, zoals mondkapjes dragen, cafés sluiten en de anderhalvemeterregel. Maar dat is een vorm van waardering, die verschillend kan uitpakken.’
Is er bij invoering van de wet over het discriminatieverbod gesproken?
‘Het is mij opgevallen dat er bij de invoering van die wet betrekkelijk weinig aandacht is besteed aan dat onderwerp. Over artikel 1 van de grondwet – gelijke behandeling en het discriminatieverbod – is tijdens de behandeling van de wet niets gezegd. Zelfs de Raad van State, die zichzelf beschouwt als de bewaker van grondwettigheid, zegt daar verbazingwekkend weinig over. Dat is opmerkelijk, want het discriminatieverbod wordt maatschappelijk gezien juist het meest genoemd.’‘De rechter is niet zo heel activistisch in het onderuithalen van coronamaatregelen’
Heeft u daar een verklaring voor?
‘Niet direct. Een verklaring kan zijn dat wanneer maatregelen daadwerkelijk worden genomen, men zich plotseling realiseert wat zij nu werkelijk aan het doen zijn. Overigens ging het bij de behandeling van dat wetsvoorstel ook bijna uitsluitend over testen en testbewijzen, terwijl de wet in werkelijkheid ook gaat over vaccinatie of besmet zijn geweest.’
Denkt u dat een kort geding tégen invoering van de coronapas succesvol kan zijn?
‘De kans van slagen schat ik niet hoog in. We kampen nog steeds met een forse uitbraak van het virus. Nederland is nog steeds rood op de Europese coronakaart, dus wat dat betreft is er nu niet zoveel veranderd in verhouding tot eerdere kort gedingen over coronamaatregelen.
De rechter is niet zo heel activistisch in het onderuithalen van coronamaatregelen. Een geval waarbij een kort geding kortdurend succes heeft gehad was bij de avondklok, maar dat ging juist over het ontbreken van een wettelijke grondslag. Die is er in dit geval wel, en dat maakt verschil.’
Bij welke gelegenheden kan een coronapas worden ingevoerd?
‘De wet geeft een aantal publieke gelegenheden waar het mag, zoals cultuur, evenementen, sport, georganiseerde jeugdactiviteiten en de horeca. Ook voor het beroepsonderwijs en het hoger onderwijs is die wettelijke basis er, indien er aanvullende regels worden gesteld. Maar die zijn er nog niet.’
Moeten we de coronapas straks ook op het werk gaan laten zien?
‘Daar is geen expliciete wettelijke basis voor, maar voor mij is niet evident dat de werkgever dat niet kan vragen. Er wordt over het algemeen aangenomen dat het discriminatieverbod niet onverkort geldt tussen private partijen. Toch neemt men steeds vaker aan dat het ook daar geldt. En ook dan moet het onderscheid gerechtvaardigd zijn, omdat anders sprake kan zijn van een onrechtmatige daad. Daarnaast heeft het bedrijfsleven – naast de plicht om zo min mogelijk te discrimineren – ook de plicht om voor een veilige werkomgeving te zorgen. Dat zijn botsende rechtsbelangen die tegen elkaar moeten worden afgewogen.’
Is de coronapas een verkapte vaccinatieplicht?
‘Ik zie dat punt wel, omdat er uiteraard druk uitgaat om je te laten vaccineren. Een vaccinatieplicht kan nooit zover gaan dat je door de overheid daadwerkelijk gedwongen wordt een naald in je lijf te zetten.’
De minister zegt wat mij betreft ook wel iets te makkelijk dat men zich ‘wel even’ kan laten testen. Maar ook dat is een inbreuk op de lichamelijke integriteit. Juridisch gezien zie ik het verschil tussen vaccineren en testen niet zo. Tegelijkertijd: zolang er geen groepsimmuniteit is, moeten er extra maatregelen zijn. De Nederlandse overheid heeft een positieve verplichting om kwetsbare mensen te beschermen, waaronder de weigeraars van het vaccin. Ook dat is een rechtsplicht van de overheid die uit de grondrechten voortvloeien.’
