De druk van DNB op naleving van Wwft verplichtingen leidt tot veel klantcontroles bij banken. Deze controles lijken met de dag te worden geïntensiveerd en dreigen te vervallen tot het afvinken van uitgebreide Know Your Customer (KYC)-controlelijsten, in plaats van dat daadwerkelijk wordt beoordeeld of er een risico op witwassen bestaat. Een recent vonnis van de Rechtbank Amsterdam lijkt ook die kant op te gaan.
Zowel particulieren als ondernemers raken gemakkelijk verzeild in een discussie met de bank. Voldoet de klant niet aan alle regels en eisen dan kan een bankrelatie gemakkelijk worden opgezegd. Vooral het storten van contant geld is een red flag. Dat de zweem van mysterie rondom contant geld verstrekkende gevolgen kan hebben, blijkt ook uit een vonnis van de rechtbank Amsterdam dat recent is gepubliceerd.. De vraag is of die zweem niet ten onrechte de boventoon voert in dit vonnis, terwijl er juridisch het nodige op af te dingen is.
Het gaat in deze zaak om een dermatoloog die zakelijk en privé al ruim 40 jaar bankiert bij de ING. Tijdens KYC onderzoek is vastgesteld dat in een periode van zeven jaar ruim 2 ton aan contant geld is opgenomen van de privérekening en bijna 5 ton aan contant geld van de zakelijke rekening. Op verschillende momenten is daarbij sprake van meerdere opnames van hetzelfde bedrag (€ 500, € 1.000 of € 1.200) kort achter elkaar of op dezelfde dag.
Verder is van belang te vermelden dat over de betreffende dermatoloog in de media verschillende malen de suggestie is gewekt dat hij loopjongen van Holleeder zou zijn (geweest). Mede om die reden wordt aan de arts gevraagd waar hij de contante gelden aan heeft besteed.
Zijn antwoord is helder. Hij heeft de contante betalingen met name gebruikt voor de restauratie van een pand in Frankrijk. De facturen en kwitanties heeft hij niet meer voorhanden. De ING laat daarop weten dat zij de bestemming van de contante uitgaves niet kan verifiëren en dat om die reden de bankrelatie zal worden opgezegd. In reactie op dit besluit heeft de dermatoloog het verbod van opzegging van de bankrelatie gevorderd. Hangende deze procedure heeft de ING nog aanvullende vragen gesteld, maar deze vragen zijn onbeantwoord gebleven.
Bestedingsdoel onduidelijk
De discussie in deze procedure is of de bank de relatie mag opzeggen als het bestedingsdoel van uitgegeven contante gelden onduidelijk blijft, terwijl vaststaat dat het geld op legitieme wijze is verdiend. Het gaat hierbij dus niet over de vraag of sprake is van witwassen. Bij witwassen gaat het immers om het verbergen of verhullen van het criminele karakter van het geld, waarbij wordt getracht ‘zwart’ geld weer in het witte circuit te brengen.
In deze casus gaat het om een vermoeden van de omgekeerde situatie, namelijk dat ‘wit’ geld voor criminele activiteiten wordt gebruikt. Wat die criminele activiteiten zouden kunnen zijn, blijft volledig in het midden. Er wordt enkel verwezen naar de persberichten waarin verbanden worden gelegd tussen de dermatoloog en de onderwereld. Overigens volgt uit het vonnis dat de dermatoloog nooit verdachte is geweest in een strafrechtelijk onderzoek.
In beginsel betreft het hier natuurlijk een civiel geschil waarbij de vraag is of de bank gelet op de contractuele bepalingen kan overgaan tot opzegging van de bankrelatie. Voor de beoordeling hiervan wordt echter groot gewicht toegekend aan de verplichtingen van de bank op grond van de Wwft. Op basis van artikel 3 Wwft is de bank immers gehouden een cliëntenonderzoek te voltooien. Indien de bank niet kan voldoen aan zijn verplichtingen uit hoofde van de Wwft, dan kan dit een reden zijn voor opzegging van de bankrelatie.
Opvallende patronen
De rechtbank overweegt dat de bank een verscherpt cliëntenonderzoek moet doen als bijvoorbeeld sprake is van bedrijven waarbij veel geldverkeer in contanten plaatsvindt. Verder citeert de rechtbank uit de door De Nederlandsche Bank opgestelde leidraad Wwft, waarbij de klant voldoende inzicht moet geven in geldstromen en ook rekening mag worden gehouden met openbare bronnen (‘bad press’). Op basis hiervan komt de rechtbank tot de conclusie dat alhoewel de legale herkomst van de tegoeden niet ter discussie staat, het de bank vrijstond vragen te stellen over de bestedingsdoelen van de contante uitgaven, gelet op de mediaberichten en de volgens de rechtbank opvallende patronen in de contante opnames van zakelijke rekeningen.
De vraag is of dit oordeel klopt. De Wwft is in het leven geroepen ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme. Het is ook in dat kader dat cliëntenonderzoek moet worden gedaan en ongebruikelijke transacties moeten worden gemeld. De leidraden die zijn opgesteld geven handvatten om te beoordelen of sprake is van witwassen. Echter, als vaststaat dat geld op een legale wijze is verdiend, dan kan dus geen sprake zijn van witwassen en zijn de risicofactoren zoals omschreven in de Wwft of de leidraad van De Nederlandsche Bank dus niet meer relevant.
Omgekeerd witwassen bestaat niet, en daar is de Wwft ook niet voor bedoeld. De zweem die hangt om cash geld blijkt echter effect hebben.
Door: Judith de Boer
