Met meer dan 2000 aanlopen per seizoen, is Amsterdam één van de grootste cruisebestemmingen van Europa. Maar sinds maart blijven de schepen weg: dit jaar meerden er slechts een stuk of honderd aan in de hoofdstad. Toch is het allesbehalve rustig in de Amsterdamse havenregio, die vorig jaar nog een goederenoverslag van meer dan 100 miljoen ton had, vertelt general counsel Wilko Tijsse Claase. ‘De meeste goederenstromen bestaan onafhankelijk van corona.’
Dat was wel even wat: aan het begin van de coronacrisis kregen ze bij Port of Amsterdam opeens te maken met schepen vol bemanningsleden die niet van boord konden. Omdat er nauwelijks vliegverkeer was, kon er geen aflossing komen. En met het oog op besmettingsgevaar wilden terminals de bemanningsleden niet toelaten op hun terrein. Bovendien hielden de rederijen zelf ook hun bemanning liever aan boord: op een schip zit men automatisch al weken in quarantaine.
General counsel Wilko Tijsse Claase werd om advies gevraagd: wat zijn onze juridische verplichtingen als haven? Kunnen we de bemanning verbieden om hun schip te verlaten? Tijsse Claase: ‘Dat wisten wij op dat moment ook niet, voor ons was het ook nieuw. We zijn het gaan uitzoeken, maar de antwoorden lagen toch vaak op het menselijke en pragmatische vlak.’ Dat betekende in de praktijk dat de crews met de nodige maatregelen toch van boord mochten. Maar als bepaalde terminals dat echt niet wilden, ging het ondanks het positieve advies van de general counsel niet door. ‘De terminals zijn uiteindelijk de baas op hun eigen terrein.’
Met een goederenoverslag van jaarlijks meer dan 100 miljoen ton, is de haven van Amsterdam de vierde haven van West-Europa. Op het gebied van benzine en cacao geldt de Amsterdamse haven zelfs als grootste ter wereld. Door de coronacrisis werd echter wereldwijd minder benzine geproduceerd, vervoerd en verbruikt. De benzine werd wel aangeleverd in Amsterdam, maar kon niet (meteen) doorvervoerd worden naar de rest van de wereld. Daarom werd tijdens de coronapiek in maart en april een groot deel opgeslagen in opslagtanks in de haven. In de maanden daarna nam de overslag en handel weer toe.
Tierelier
Waar sommige bedrijven in de haven financieel steeds meer in de problemen komen door de crisis, varen anderen er wel bij. Tijsse Claase: ‘We hebben onze klanten een verruimde betalingsregeling aangeboden, sommigen maken daar gebruik van. Maar in ons havengebied zit bijvoorbeeld ook een distributiecentrum van Albert Heijn en van DHL. Dit soort bedrijven draait in deze tijd juist als een tierelier.’
De haven leunt qua inkomsten op twee pijlers: de verhuur en verpachting van grond enerzijds, en het nautisch deel – met inkomsten uit de binnen- en zeehaven – anderzijds. Tijsse Claase: ‘Als het vervoer over water minder wordt, raakt ons dat uiteraard economisch. Maar de inkomsten uit huur en erfpacht zijn veel minder onderhevig aan invloeden van buitenaf. Zo’n erfpachtcontract is afgesloten voor vijftig jaar, dat loopt dus ook tijdens de coronacrisis gewoon door.’
Of ze er daarna een moment aan gedacht hebben om de hele haven dicht te gooien? ‘Nee, dat is nooit aan de orde geweest. Havens als Amsterdam kun je niet sluiten, dat zou de samenleving enorm ontwrichten. Veel voedsel, brandstoffen en andere producten kunnen dan simpelweg niet meer worden aangevoerd. We varen ook niet op dagkoersen, maar kijken naar de langere termijn. Natuurlijk zouden we effect gaan zien van de crisis, maar de meeste goederenstromen bestaan onafhankelijk van corona. De haven zou hoe dan ook open blijven.’
Cruiseschepen
Wel vroegen ze zich af wat ze moesten met de cruises. Normaal gesproken meren bij de Passenger Terminal jaarlijks honderden zee- en riviercruiseschepen aan, met soms duizenden toeristen per schip. Met meer dan 2000 aanlopen per seizoen is Amsterdam één van de grootste rivier- en zeecruisebestemmingen van Europa.
De horrorverhalen over zeecruiseschepen die met 4000 opvarenden op open zee voor anker lagen omdat aan boord corona was uitgebroken, gingen uiteindelijk niet op voor Amsterdam. Daar begint het zeecruise-seizoen pas in mei – tegen die tijd kwam er al maanden niet één boot meer binnen. Tijsse Claase: ‘Een flinke aderlating, zowel voor de haven als voor de gemeente Amsterdam en voor al die ondernemers in de horeca, het hotelwezen, evenementen en culturele sector.’ Want ook grote evenementen en partnerships werden gecancelled of uitgesteld: 2020 was onder meer het jaar van SAIL en de Olympische Spelen in Tokyo, waarvan Port of Amsterdam sponsor is.
Toevallig: vlak voor de lockdown kregen alle kantoormedewerkers van het havenbedrijf een nieuwe laptop, om thuiswerken mogelijk te maken. Tijsse Claase had hem eerlijk gezegd nog niet uitgepakt, maar na een steile leercurve is hij inmiddels helemaal thuis in het werken op afstand. Iedere ochtend checkt hij ‘s ochtends digitaal in met zijn team: ‘Het geeft ritme als je elke dag om negen uur gewassen en gestreken in beeld moet verschijnen.’
Om écht met elkaar verbonden te blijven, wisselt Tijsse Claase de online meetings af met één-op-één-wandelingen of een lunch op afstand. ‘Het is fijn en ook nodig om iemand even in de ogen te kunnen kijken.’
Energietransitie
Het werk zelf lijkt weer op normale, pre-corona-bedrijfsvoering: Tijsse Claase en zijn juristen houden zich bezig met bestemmingsplannen, omgevingswetten, aanbestedingen en contracten. Nog steeds vestigen zich met grote regelmaat nieuwe bedrijven in de havenregio. En ook de energietransitie gaat onverminderd voort. Die ontwikkeling – van traditionele benzinehaven naar een haven voor duurzame brandstoffen en een hub voor circulaire economie – heeft eigenlijk meer invloed op hun dagelijkse werkzaamheden dan corona.
Tijsse Claase: ‘Met verschillende partijen werken we aan verduurzaming van de haven en onze activiteiten. We kijken bijvoorbeeld naar de productie en opslag van waterstof, het opwekken en vervoeren van windenergie en naar de CO2-problematiek. Dat zijn trajecten die al jaren lopen en die ondanks corona onverminderd doorgaan.’
