Deel 3 in de serie over ‘Ondernemingskamer-functionarissen’: John Molenaar. Hij is ondernemingsrechtadvocaat en wordt regelmatig in enquêteprocedures door de Ondernemingskamer benoemd als onderzoeker, bestuurder, commissaris of beheerder van aandelen. ‘De besluitvorming zelf is geen juridische discussie, het is aanmatigend om je daar als advocaat in te mengen.’
Hoeveel benoemingen hebt u al gehad?
‘Meer dan twintig – ik begon zeventien jaar geleden, echt nog een broekie. In die tijd waren de meeste OK-functionarissen zestig, zeventig jaar. Ik dacht weleens: wat bezielt me?’
En, wat bezielde u?
‘Ik vond het eervol, en ik geloof sterk in deze manier van werken. OK-geschillen worden niet gewonnen, je moet een oplossing vinden. Ik ken geen andere procedures waarin je zo effectief kunt zijn. Aanvankelijk was ik overigens alleen onderzoeker, later kwamen de andere benoemingen.’
De lakens uitdelen in een bedrijf waar de bestuurders met elkaar overhoop liggen, dat is nogal wat. Had u managementervaring?
‘Alleen als partner van het kantoor waar ik toen werkte. Dat het toch goed is gegaan heeft denk ik te maken met zelfkennis. Dat je geen dingen doet waar je geen affiniteit mee hebt. Daar schakel je anderen voor in, en je legt je oor te luisteren. Ook bij de bestuurder die geschorst is. Dat er een vermoeden is van wanbeleid betekent niet dat hij geen zinvolle dingen zegt. Hij kent het bedrijf en heeft ongetwijfeld ook dingen goed gedaan. Je moet alleen goed de grenzen bewaken.’
Hoe ver gaat uw bemoeienis?
‘Heel vaak is het voldoende om op afstand de goede orde en de financiën te bewaken, en te zorgen voor goede samenwerking met aandeelhouders en bestuurders die niet geschorst zijn. Maar als de geschorste bestuurder ook de dagelijkse leiding had, zit je soms heel dicht op de operatie. Dan kijk ik wat ik zelf moet doen en welke mensen binnen de organisatie bestendig en betrouwbaar zijn, die geef ik meer verantwoordelijkheid.’
Zit u dan dagelijks bij het bedrijf?
‘Soms is dat nodig, maar het doel is jezelf zo snel mogelijk overbodig maken. In het begin kijk je ook of je kunt schikken, bijvoorbeeld door het uitkopen van een aandeelhouder of doordat men zelf een nieuwe bestuurder benoemt. Die oplossing wordt veel te weinig gekozen. In een enquêteprocedure heb je geen idee wie je als bestuurder krijgt, dat nadeel kun je opheffen door zelf een governance-oplossing te vinden.
Het komt ook voor dat de gemoederen hoog zijn opgelopen vanwege een onderliggend probleem – bijvoorbeeld financieel, of met een strategische partner. Als je dat probleem weet op te lossen is soms ook de angel uit het conflict. Maar schikken lukt de laatste tijd minder vaak.’
Waar ligt dat aan?
‘Partijen kunnen een zakelijke oplossing niet altijd opbrengen, vanwege bijvoorbeeld ingewikkelde familierelaties, een verbroken liefdesrelatie, gedragsproblemen of verslavingen. Misschien krijg ik de laatste tijd meer van dat soort zaken.
Maar ik heb ook de indruk dat de sfeer de laatste jaren antagonistischer is geworden. Sommige advocaten gedragen zich alsof het gaat om een voortzetting van het conflict in de procedure. Maar dit is hoe de óplossing eruitziet.’
Hoe uit zich dat antagonistische?
‘Als ik bijvoorbeeld een besluit moet nemen, na overleg met de organen van de vennootschap, gaan zulke advocaten zich daar inhoudelijk mee bemoeien en zeggen: dit is niet goed voor mijn cliënt, je doet je werk niet goed, cliënt heeft schade. Maar dat is niet hun plek. Hun rol is bewaken dat hun cliënt zijn zeggenschap voldoende kan uitoefenen, maar de besluitvorming zelf is geen juridische discussie, het is aanmatigend om je daar als advocaat in te mengen. Ik moet dan zorgen dat ik geen deel wordt van het conflict – niet overal op aanslaan, enig begrip tonen, maar uiteindelijk autonoom beslissen. Ik ben wel partijdig, maar voor de vennootschap. Dat gaat niet alleen over de aandeelhouders maar ook over de wet, governance, de andere stakeholders.’
Ligt u er wel eens wakker van? Toen u benoemd was als bestuurder bij Monitus Holding vroeg u de Ondernemingskamer bij voorbaat om de kosten van verweer tegen aansprakelijkstelling bij de vennootschap onder te brengen…’
‘Ik lig wel eens wakker, te vaak zelfs, maar niet zozeer van aansprakelijkheidsbrieven. Wat ik zwaar vind is de verantwoordelijkheid als ik een bestuurder vervang die operationeel op de bok zat, en ik vanaf dag één vol verantwoordelijk ben voor hoe het bedrijf loopt.
Die vrijwaring die ik vroeg bij Monitus was een manier om de advocaat van de bestuurder waar ik naast was gezet op afstand te houden, en duidelijk te maken dat dit niet de manier was om samen te werken. En dat werkte. Zulke aansprakelijkstellingen hebben vaak helemaal geen verhaalsreden, ze dienen als dreiging om bestuursbesluiten te beïnvloeden. Daarom heb ik eerder ook al gepleit voor een wijziging in de geschillenregeling: laat partijen niet de OK-bestuurder, maar de Staat aanspreken bij schade, dan ben je af van die correlatie met de besluitvorming. Daarbij zou je ook kunnen opnemen dat aansprakelijkstelling pas mogelijk is na afloop van de benoeming. Een OK-bestuurder zit er immers altijd maar tijdelijk.’
Dan kan er altijd nog gedreigd worden met de tuchtrechter…
‘De tuchtrechter zou heel terughoudend moeten zijn bij de beoordeling van OK-bestuurders. De situatie is zo uniek: je kent het bedrijf niet, er is ontzettend veel mis. Als er brand is, moet je niet klagen dat de brandweerman tijdens het blussen de Ming-vaas heeft gebroken.’
Hebt u zelf voor de tuchtrechter moeten verschijnen?
‘Ja, in de zaak Holding In den Eng. De bank had het krediet opgezegd en ik had een makelaar ingeschakeld om het onroerend goed commercieel te verkopen. Daardoor was de opbrengst veel hoger dan bij executie, maar men klaagde over de gemaakte kosten voor de makelaar en mijn eigen kosten. Het was makkelijk om alles te pareren maar het is toch erg vervelend. Je voelt je aangetast in je beroepseer, in je integriteit. En dat is het enige wat echt uniek is voor jou als OK-bestuurder: je kunt alles inhuren, maar je integriteit moet boven alle twijfel verheven zijn.’
