Vijftien buitenlandse in house counsel van Shell kunnen volgens advocaat-generaal Taru Spronken beroep doen op het verschoningsrecht, ook als zij geen professioneel statuut – waarin de onafhankelijkheid is vastgelegd ten opzichte van de werkgever – hebben ondertekend. Voor Nederlandse advocaten in dienstbetrekking is een professioneel statuut verplicht, maar daaraan kan niet de conclusie worden verbonden dat buitenlandse advocaten in dienstbetrekking het verschoningsrecht moet worden onthouden, aldus Spronken.
De financiële opsporingsdienst Fiod deed begin 2016 in het kader van een onderzoek naar corruptie en omkoping door Shell in Nigeria een inval op het hoofdkantoor van Shell in Den Haag. Daarbij werden een groot aantal documenten en bestanden in beslag genomen.
Shell stelt zich op het standpunt dat de buitenlandse advocaten in dienstbetrekking in deze zaak een beroep kunnen doen op het verschoningsrecht. De rechtbank Rotterdam oordeelde in 2019 anders. Ten onrechte, stelt Spronken nu in haar advies aan de Hoge Raad.
Spronken is het met Shell eens dat het niet juist is dat de ondertekening van het professioneel statuut ‘een constitutief vereiste zou zijn voor het bestaan van de geheimhoudingsplicht en het daaruit voortvloeiende verschoningsrecht van de advocaat in dienstbetrekking’.
Zij vervolgt: ‘Weliswaar moet de regelgeving van de NOvA die betrekking heeft op de advocaat in dienstbetrekking worden gezien als een waarborg dat de werkgever van de advocaat in loondienst de advocaat de vrijheid geeft zich aan alle beroepsregels te houden en zich daarbij onafhankelijk ten opzichte van de werkgever op te stellen. Maar de consequentie die de rechtbank daaraan verbindt, namelijk dat indien niet voldaan is aan de voorwaarde van de ondertekening van het professioneel statuut, nog los van de vraag of dit van een buitenlandse advocaat kan worden gevergd, aan de advocaat in dienstbetrekking geen verschoningsrecht toekomt, lijkt mij een brug te ver.’
Vrijelijk en zonder vrees
Zij stelt verder dat het een ‘algemeen rechtsbeginsel’ is dat een ieder zich vrijelijk en zonder vrees voor openbaarmaking van het besprokene om bijstand en advies tot een advocaat moet kunnen wenden. ‘De rechtbank heeft niet gemotiveerd waarom dit anders zou zijn bij de advocaat in dienstbetrekking. De rechtbank heeft haar oordeel laten afhangen van het al dan niet ondertekend zijn van een professioneel statuut, terwijl niet valt in te zien waarom de vertrouwelijkheid die ook de advocaat in dienstbetrekking uit hoofde van zijn beroep dient te betrachten ten opzichte van zijn werkgever, die zijn cliënt is, van de ondertekening van het professioneel statuut afhankelijk zou zijn.’
Elders stelt Spronken dat het onthouden van het verschoningsrecht aan buitenlandse advocaten in dienstbetrekking van multinationale ondernemingen ‘wereldwijd verstrekkende gevolgen heeft’. ‘Zowel het openbaar ministerie als de stellers van de middelen van de klagers (Shell, L.W.) hebben erop gewezen dat aan de uitkomst van onderhavige procedure grote gevolgen zijn verbonden voor de wijze waarop multinationals met een vestiging in Nederland zich kunnen voorzien van juridische bijstand mét de daaraan verbonden garanties van vertrouwelijkheid en geheimhouding.’
