Bart Braat werkt als enige jurist – of ook wel ‘sole general counsel’ – bij de Efteling. Alle juridische dossiers, van muziekgeschil tot de aankoop van attracties, belanden op zijn bureau. ‘Ze zeiden: als je het niet redt, moet je aan de bel trekken. Maar volgens mij lukt het prima in mijn eentje.’

De Eftelingjurist kan de Raveleijn-show, een voorstelling met ruiters en paarden dat zich afspeelt vlak onder zijn werkkamerraam in Kaatsheuvel, inmiddels wel dromen. Het attractiepark, dat op zo’n vijftig procent capaciteit draait door de coronaregels, is nu ruim zes jaar het werkterrein van Braat. Hij zet zich vooral in als jurist, maar door personeelstekorten stond hij onlangs ook al eens een dag in de spoelkeuken van een parkrestaurant.

‘Het hoogseizoen was volle bak’, aldus Braat. ‘Iedereen moet zijn schouders eronder zetten om de zomer door te komen.’ En dat was nodig, want de Efteling zag de bezoekersaantallen door de coronacrisis hard slinken. In 2020 werd een verlies genoteerd van €14,5 mln. ‘Voor een bedrijf dat tot twee jaar geleden vijf miljoen bezoekers per jaar had, was het wel slikken. Maar als je in de vette jaren op een gezonde manier met de financiën omgaat kun je dit overwinnen.’

‘Meer student, dan studerend’

Na het VWO start Bart Braat in 1996 zijn studie rechten in Leiden. Door gebrek aan motivatie – ‘ik was meer student dan studerend’ – komt zijn studie op de tweede plek. Braat is al van jongs af aan gefascineerd door luchtvaart en onderbreekt tijdelijk zijn studie om als steward bij Air Holland te werken. Dat doet hij 2,5 jaar – ook met zijn studie in deeltijd ernaast – maar hij stopt uiteindelijk omdat hij toch de intellectuele uitdaging mist. Hij studeert voltijd verder en schrijft zijn scriptie bij het Instituut voor Lucht- en Ruimterecht.

In 2006 komt hij in dienst bij KLM als junior bedrijfsjurist. Braat werkt er anderhalf jaar, maar komt erachter dat hij daar niet op zijn plaats zit, omdat hij de juridische bagage als net afgestudeerde niet heeft. Hij start niet lang daarna als advocaat bij Van Iersel Luchtman. Braat werkt zeven jaar op de insolventiepraktijk, totdat de vacature bij de Efteling voorbijkomt. ‘Ik was klaar met de advocatuur, ik zocht wat anders. Ik liep vooral aan tegen de negatieve aspecten van het werk. Je wordt altijd pas ingevlogen als er al een conflictsituatie is.’ Sinds 2015 werkt Braat bij het pretpark in Kaatsheuvel. ‘Juristen denken vaak in beperkingen. Ik kijk graag naar wat wél mogelijk is. Ik hoop dat mensen zien dat ik vooral wil meedenken, in plaats van dat ik een partypooper ben. Dat is mijn sterkste kracht.’

Drie rechtszaken

Zijn werkterrein is breed, vertelt Braat. ‘Mijn collega’s komen vooral bij me voor eerstelijnshulp: ik ben net een soort huisarts. Als er op een specialistische manier naar iets gekeken moet worden, schakel ik experts in. Daarbij probeer ik niet-juristen juridische kennis bij te brengen, zodat ze het in het vervolg zelf kunnen. Dat neemt mij werk uit handen, en maakt het mogelijk dat ik dit alleen kan doen.’

In zijn tijd bij het pretpark maakte Braat drie rechtszaken mee. ‘Bij de Efteling willen we zo veel mogelijk minnelijk oplossen. De pretparkwereld is klein, dus we proberen altijd evenwichtige afspraken te maken. Dat betekent onder meer dat je niet het uiterste vergt bij aansprakelijkheid, bijvoorbeeld van een leverancier. Je moet nog jarenlang verder met iemand.’

Monsieur Cannibale

Het lukt niet altijd een rechtszaak te voorkomen, erkent ook Braat. Vooral de omstreden attractie Monsieur Cannibale – de allerlaatste rit in de draaiende kookpotten werd vorige week gemaakt – levert juridische kopzorgen op. Zo is er een conflict met de erven van Sacha Distel, de zanger van de muziek die jarenlang in de attractie werd gedraaid. Volgens Braat een ‘principiële’ zaak over de vraag of de Efteling de muziek zonder rechtstreekse toestemming van de rechthebbende mocht gebruiken.

‘Er is vorige maand een uitspraak geweest waarbij is bepaald dat wij in ons recht stonden om de muziek te gebruiken via een licentie van Buma/Stemra. Dat hebben we de afgelopen 33 jaar terecht gedaan. Dus dat is fijn.’ Op de vraag hoe dat dan zat met de cd’s zegt hij aarzelend: ‘Ook dat. We zijn er in het verleden ten onrechte vanuit gegaan dat we de muziek op een verzamel-cd mochten uitbrengen, maar dat mocht dus niet. Het hoger beroep loopt nog, maar er zal naar alle waarschijnlijkheid een vergoeding betaald moeten gaan worden. Daar moeten we nog afspraken over maken.’

Begin juni werd het bestemmingsplan van de Gemeente Loon op Zand, na jarenlang juridisch getouwtrek met omwonenden, goedgekeurd door de Raad van State. Dat betekent dat de Efteling mag gaan uitbreiden, met nieuwe attracties en verblijfsmogelijkheden. Braat: ‘Onze 2030-visie staat nog: we willen doorgroeien naar een grote Europese bestemming met een prognose van zeven miljoen bezoekers. Dat hebben we op het vizier, maar het is natuurlijk afwachten wanneer we terug naar normaal kunnen.’

Afscheid

Muziek of geen muziek: afgelopen zondag werd onder luid geklap de laatste rit gemaakt. Reden voor de sluiting van Monsieur Cannibale – onder critici een racistische karikatuur genoemd – was volgens Braat vooral ingegeven door nieuwe plannen. ‘De attractie moest voor groot onderhoud gesloten worden. Dit was voor ons een natuurlijk moment om afscheid te nemen.’

‘We beseffen dat er bepaalde attracties zijn die in een andere tijd zijn ontstaan, toen we nog met andere ogen naar de wereld keken. De Efteling is geen strijdtoneel voor maatschappelijke discussies. We zullen daarin niet voorop lopen, maar willen ook niet achterblijven, en ons meebewegen met de maatschappij. Dat doen we op onze eigen manier en op ons eigen tempo.’

De attractie is nog maar net gesloten en de volgende discussie – over een lakei in een jurk die wordt uitgelachen in de attractie Symbolica – heeft zich aangediend. Braat’s persoonlijke mening: ‘Dat is lastig. Als je wil kun je overal in de maatschappij iets vinden wat mogelijk iemand kan raken. Dat houd je niet tegen. Het is dan de vraag hoe breed de discussie gedragen wordt.’

Voortrekkersrol

Volgens Braat wil de Efteling vooral een kartrekker zijn op het gebied van voorzieningen voor gasten met een beperking. Zo is er recentelijk een nieuwe speeltuin geopend, speciaal bedoeld voor kinderen en hun ouders. ‘Ook bij andere maatschappelijk discussies staan we er voor open, maar hoeven we geen voortrekkersrol. Uitgangspunt bij de Efteling is dat het voor iedereen een leuke dag moet zijn. En als dat niet zo is, dan moeten we kijken waarom het geen leuke dag was. Veel mensen hebben dagelijks met ellende te maken, dit moet een dagje uit zijn.’

Ook zelf heeft Braat – die vroeger minstens één keer per jaar ging – goede herinneringen aan het park. ‘De Efteling bestaat nu bijna zeventig jaar. Het heeft zijn karakter behouden door klassiekers als het sprookjesbos en Holle Bolle Gijs. Maar ze zijn ook niet bang geweest om de stap te maken naar grote achtbanen, waardoor we een heel ander publiek aantrekken. De Efteling geeft mij een nostalgisch gevoel, maar ook de lol die je kunt hebben van een nieuwe attractie.’

Dat hij werkt ín het product vindt hij uniek. ‘Als ik touringcars met lachende kinderen voorbij zie komen, dan denk ik: daar doe ik het voor.’ Op de vraag of hij zelf weleens een ritje waagt in een achtbaan, antwoordt hij: ‘Achtbanen zijn niets voor mij, ik ben geen thrillseeker. Ik zou nog weleens in Baron 1898 willen: mijn hoogtevrees overwinnen. Vooroverhangen, vastzitten en dan in een vrije val in één keer naar beneden.’