Tijdelijk OK-bestuurder Camilo Schutte wil de aandeelhouder ‘de facto onteigenen’. Hij gaat zijn bevoegdheden ver te buiten en daarom moet de Ondernemingskamer hem vervangen. Dat was de strekking van het verzoek van de advocaten van Exem dat de Ondernemingskamer donderdag 17 juni behandelde.
Exem is een Nederlands bedrijf dat Angolese energieopbrengsten huisvest. Schutte is sinds precies een jaar de door de Ondernemingskamer aangewezen tijdelijk bestuurder in Esperaza, het eveneens in Nederland gevestigde bedrijf waarvan Exem en een Angolees bedrijf de aandeelhouders zijn.
Schutte heeft in zijn verslag in harde bewoordingen duidelijk gemaakt dat het vermogen van Exem afkomstig is van een criminele transactie in 2006, waarmee waarschijnlijk Isabel Dos Santos, dochter van de Angolese ex-president Dos Santos, en haar man een greep deden in de Angolese schatkist. Vanwege ernstige witwasvermoedens heeft Schutte de nietigheid ingeroepen van die aandelentransactie.
In Angola, Portugal en Nederland zijn strafrechtelijke onderzoeken gaande naar de geldstromen rond Exem, nadat met de zogenoemde ‘Luanda Leaks’ begin 2020 de corruptie van het voormalige Angolese regime aan de kaak werd gesteld. Ook loopt er een arbitrage over de aandelenkwestie, die in september zou moeten zijn afgerond. ‘Welk belang is er dan om nu al zo diep in te grijpen in Exem?’ vroeg Jasper Leedekerken van Van Doorne. Door het strafvorderlijk beslag op de aandelen kán er volgens hem niet eens worden witgewassen, en dividend wordt nu ook niet uitgekeerd. Terwijl er door het memorandum van Schutte wel reputatieschade optreedt.
UBO
Reputatie van wie, dat is nog de vraag. ‘Wie is eigenlijk de UBO van uw cliënt, weet u dat inmiddels?’ vraagt voorzitter van de Ondernemingskamer, Gijs Makkink. ‘Nee, helaas,’ zegt Leedekerken. Makkink: ‘Is dat niet zorgelijk, ook voor uzelf?’ Ja, is het antwoord, maar door een ingewikkelde erfeniskwestie zou pas komende september kunnen worden vastgesteld wie de uiteindelijk belanghebbende van Exem is.
Daarom alleen al is er bij Exem geen sprake van transparantie, aldus advocaat Jurjan Geertsema van Jahae Raymakers, die optreedt voor Schutte. ‘Er wordt gesteld dat het in 2006 een volkomen transparante transactie was, maar alleen enkele ingewijden wisten ervan. Er is onder andere met de datum gerommeld. Het gaat erom dat niet wordt verteld wie er achter Exem zit,’ aldus Geertsema. ‘En dat is Dos Santos en haar echtgenoot.’
Onschuldpresumptie
De geschorste en door Schutte vervangen Esperazabestuurder wordt vertegenwoordigd door Timo Jansen van Lexence. Ook die vindt dat de tijdelijk bestuurder veel te hard van stapel loopt. ‘Zijn handelingen gaan verder dan de Ondernemingskamer in de benoemingsbeschikking zelf beoogde – en overigens ook verder dan wat de Ondernemingskamer juridisch gezien mag doen.’ Bovendien geldt volgens hem in deze zaak de onschuldpresumptie, en die wordt door de ‘lasterlijke kwalificaties van Schutte’ met voeten getreden.
Zelfs de beheerder van de Exem-aandelen die door de Ondernemingskamer is benoemd, Jasper Berkenbosch van Jones Day, zegt verrast te zijn door het inroepen van de nietigheid van de transactie. Waarom is de arbitrage niet afgewacht? Diep ingrijpen is nu niet noodzakelijk, gezien de strafrechtelijke klemmen aan alle kanten, beweert hij. Hij vraagt de Ondernemingskamer weliswaar om het verzoek van Exem af te wijzen en de tijdelijk bestuurder te laten zitten, maar dan wel onder de voorwaarde dat er geen onomkeerbare gevolgen worden ingezet, zoals uitkeringen van dividend en benoemingen door Esperaza.
Valse administratie
‘Het klinkt wel sympathiek wat de aandelenbeheerder wil,’ zegt Schutte zelf. ‘Maar je kunt het recht niet uitstellen. Ik moet doen wat rechtens is. Ik grijp niet diep in, ik constateer alleen een valse administratie en een nietige transactie. Dan ga ik niet iets uitstellen, en dan is er geen plaats voor een belangenafweging. Zoals je bij een club zou optreden tegen een lid dat er niet bij hoort, zo hoort bij Esperaza één van de twee ogenschijnlijke aandeelhouders niet thuis.’
Schutte noemt enkele keren het risico van witwassen. Als er niks aan die transactie wordt gedaan, zou Esperaza, hijzelf als tijdelijk bestuurder en ook de twee andere bestuurders daarvan beschuldigd kunnen worden.
Voortdurend delict
Maarten Drop van Cleber advocaten, die optreedt voor een van de twee andere bestuurders, is dat met hem eens: ‘De aandelentransactie voldoet aan alle indicatoren voor witwastransacties van de FATF’, de intergouvernementele witwasbestrijder. ‘En dat komt niet vaak voor. Witwassen is een voortdurend delict. Als je er niks aan doet, maak je je schuldig aan strafbare feiten.’
Volgens hem schuilen er ruim 400 offshore bedrijven onder Exem, waarin ook vele arbitrages lopen. ‘Dos Santos heeft zich nog nooit bij een uitkomst ervan neergelegd. Dus als de arbiters in september klaar zijn, kan het Hof hier een dagvaarding verwachten als de uitkomst Exem weer niet zint. Voordat de Hoge Raad er dan over beslist, zijn we weer drie jaar verder. Daar kunnen we niet op wachten.’
Uitspraak donderdag 24 juni.
