Op 14 oktober 2022 heeft Minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid – samen met collega’s uit zeven andere lidstaten – een brief gestuurd aan hun collega in Tsjechië, de huidige voorzitter van de Europese Raad. In de brief wordt het belang benadrukt van Europese regels om platformwerk te reguleren en ook wordt de urgentie daarvan benadrukt.
Bij verschillende platformbedrijven wordt gewerkt met zogenaamde zzp-constructies. De zzp’ers hebben een overeenkomst van opdracht met het platform gesloten; zij hebben geen arbeidsovereenkomst, maar werken als zelfstandige. De vraag komt steeds vaker op – ook in de rechtszaal – of bij bepaalde vormen van platformwerk geen sprake is van schijnzelfstandigheid en daarmee van ondermijning van het sociale stelsel.
Niet alleen in Nederland spelen al geruime tijd kwesties over schijnzelfstandigheid van platformwerkers, maar ook in andere Europese landen is dit een hot topic. Zo zijn er al diverse vonnissen gewezen in onder meer België, Frankrijk en Spanje.
Gezien de rappe ontwikkelingen zijn op Europees niveau de eerste stappen gezet om te komen tot een Europese Richtlijn, specifiek gericht op platformwerk. Eind vorig jaar is een eerste richtlijnvoorstel (Richtlijnvoorstel verbetering van arbeidsvoorwaarden bij platformwerk) opgesteld.
De bedoeling van het voorstel is onder meer om een duidelijkere classificatie van werknemers en zelfstandigen te creëren. Hiermee wordt bijvoorbeeld getracht om oneerlijke concurrentie tegen te gaan en de positie van schijnzelfstandigen op het gebied van arbeidsvoorwaarden en sociale zekerheid beter te beschermen. Zo zouden platformwerkers in staat moeten worden gesteld om makkelijker hun status als werknemer te kunnen opeisen, onder andere door de bewijslast te verleggen van de werker naar het platform.
Level playing field, werkersvertegenwoordiging en algoritmes
De brief zoals die is ondertekend door Minister Van Gennip en haar collega’s heeft vooral de bedoeling om steun uit te spreken voor een Europees regelgevend kader, de urgentie van dit thema te benadrukken en een aantal wensen mee te geven.
Zo wordt in de brief aangegeven dat de Europese richtlijn zo ambitieus mogelijk moet worden ingestoken. Daarbij is het van belang dat er een goede balans komt tussen het daadwerkelijk verbeteren van de arbeidsvoorwaarden- en omstandigheden van platformwerkers en het duurzaam maken van platformwerk.
De Richtlijn moet rechtvaardige en fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden garanderen, ook wanneer er sprake is van grensoverschrijdend werk. Dit kan alleen worden bewerkstelligd als er binnen de EU sprake is van een level playing field, aldus de ministers. Er moet daarnaast een effectief en sterk, maar weerlegbaar, rechtsvermoeden van de arbeidsrelatie in worden opgenomen, die de daadwerkelijke leiding en toezicht van digitale platformondernemingen moet weerspiegelen. De regels en mechanismen op dat vlak moeten duidelijk en transparant zijn.
Tevens wordt het belang van arbeidersvertegenwoordiging benadrukt, zodat een goede machtsverhouding kan worden bewerkstelligd. Platformwerkers en hun vertegenwoordigers zouden ook betere toegang moeten krijgen tot informatie, onder meer om de algoritmes beter te kunnen reguleren en collectieve onderhandelingen te stimuleren.
Ten slotte worden in de brief ook – de handhaving op – de bescherming van persoonsgegevens en de verhoogde transparantie van algoritmes als belangrijke punten genoemd. Bij deze onderwerpen is het van groot belang dat de regels gaan gelden voor alle platformwerkers, ongeacht hun arbeidsstatus.
En nu?
Het is de bedoeling dat de algemene aanpak met betrekking tot het Richtlijnvoorstel in december 2022 wordt vastgesteld. Wanneer de finale richtlijn verwacht kan worden, is uiteraard nog onbekend, maar de brief maakt duidelijk dat in – in ieder geval – een aantal landen met smart wordt gewacht op de verdere uitwerking van het voorstel. In de tussentijd zullen er ongetwijfeld nog vele ontwikkelingen zijn op het gebied van platformwerk, niet in de laatste plaats in de (Europese) jurisprudentie.
Door: Jasper Hendriks en Sophie Peeperkorn
