Herman Doeleman (75 jaar) is advocaat, maar tegenwoordig vooral actief als mediator en OK-functionaris. Hij werd al meer dan twintig keer benoemd. ‘Wat heeft de cliënt eraan als zijn advocaat alleen maar papegaait of zelf venijnige dingen gaat zeggen?’
U vertelde vooraf dat u nog goed wist hoe het was begonnen.
‘Ja, dat was in 2003, ik kwam Huub Willems op straat tegen, hij was toen voorzitter van de Ondernemingskamer. Hij hield me staande: “Zeg, we zitten met een zaak waar al drie onderzoekers zich op stuk hebben gebeten, zou jij eens een poging willen wagen?” Ik had geen idee wat het inhield, maar ik zei natuurlijk ja.
Tegenwoordig gaan die benoemingen anders, er wordt rustig over nagedacht. De voorzitter van de OK vraagt wel eens om hem op potentiële functionarissen te attenderen, ik heb dat zelf een aantal keren gedaan.’
Hoe ging die eerste zaak verder?
‘Ik geloof dat ze niet meer betaalden, dan houdt het op.’
Daar hebt u vaker mee te maken gehad, zoals bij Kindercentrum O&T, waar u op eigen verzoek werd ontheven van uw taak als aandelenbeheerder, omdat ze uw rekening niet betaalden.
‘Ja, dat is wel heel onbevredigend. Het ging om twee vrouwen die enorme ruzie hadden. Erg zonde. Het was mijn vierde benoeming bij een kindercentrum, als je met zoiets ervaring hebt, krijg je er al snel meer. De eerste was Mickey’s, een prachtig bedrijf met locaties in het hele land. De twee aandeelhouders waren ex-echtgenoten en hadden de scheiding nooit goed afgerond. Eigenlijk was die OK-zaak ook gewoon een vechtscheiding. Beiden hadden een rekening-courantschuld bij de onderneming van bijna een miljoen. Er werkten tweehonderd vrouwen, alleen vrouwen, en er was enorme onrust.’
Hoe pak je dat aan?
‘Het eerste wat je doet, naast het aanstellen van iemand voor de dagelijkse leiding, is een bijeenkomst beleggen met alle medewerkers. Een charme-offensief: we gaan er met zijn allen tegenaan en zorgen dat de onderneming wordt gered.’
En de ouders?
‘Met hen zijn we ook gaan praten. De komst van een OK-bestuurder kan ook het laatste negatieve zetje geven, daar was ik hier ook best bang voor, want ouders denken: waar breng ik mijn kind heen? Als er gelazer is, kan ik beter nu weggaan dan afwachten, een plek op de crèche is schaars. Om beslissingen in de ava te kunnen nemen is er een STAK boven gezet met door de aandeelhouders benoemde deskundige buitenstaanders met accountantsachtergrond en Jolien van Woudenberg als neutrale voorzitter.
Het was kantje boord, maar we hebben het kunnen schikken, de rekening-courantschulden zijn aangezuiverd en de aandeelhouders hebben het bedrijf in zijn geheel verkocht. Uiteindelijk lukt het, ook al duurt het soms lang, in gemiddeld acht van de tien gevallen om eruit te komen.’
Betekent dat altijd dat partijen uit elkaar gaan?
‘Nee hoor, ik moet nu bijvoorbeeld denken aan een zaak van twee zusjes die samen aandeelhouders waren in de kantoorbenodigdhedenzaak die hun vader was begonnen. Ze waren altijd dikke vriendinnen geweest en de gezinnen kwamen veel bij elkaar over de vloer. Maar er kwam ruzie over geld, ze zeiden de vreselijkste dingen over elkaar en dat infecteerde alle familierelaties. Je ziet dat zoveel, ook in mediations buiten de OK-zaken.
Ik kom zelf uit een heel harmonieus gezin en dan schrik je je soms rot. En hoe vreselijk mensen het ook vinden, ze komen er zelf niet uit. We hebben dágen gepraat, met advocaten erbij, we zijn nog twee keer bij raadsheer-commissaris Makkink geweest. Uiteindelijk is het conflict opgelost. En dan heb je dat moment’ – hij schiet er nog vol van – ‘dat die zusjes elkaar in de armen vallen, zó blij dat ze weer gewoon zusjes kunnen zijn!
Maar dan blijf ik nog wel even na, en dan zeg ik: een vaststellingsovereenkomst is mooi, maar hoe ga je de familierelaties nou herstellen? Ik adviseer dan ook wel om met iemand, een deskundige, te gaan praten.’
Dat hoor je niet vaak vaak, dat advocaten dat doen.
‘Advocaten moeten daarboven staan, de basis van hun toegevoegde waarde is dat zij altijd kunnen communiceren met de advocaat van de wederpartij en geen deel uitmaken van het conflict’
‘Wij kunnen daarbij helpen, we weten door onze positie soms beter de weg, maar er zijn helaas veel advocaten die onnodig escaleren. Het is eigenlijk simpel. Als twee partijen ruzie hebben, is hun communicatie verstoord. Advocaten moeten daarboven staan, de basis van hun toegevoegde waarde is dat zij altijd kunnen communiceren met de advocaat van de wederpartij en geen deel uitmaken van het conflict. En je moet ook nee durven verkopen aan je cliënt. Wat heeft de cliënt eraan als je alleen maar papegaait of zelf venijnige dingen gaat zeggen?
Zoals de advocaat van de man die dertig jaar heeft gekregen voor de moord op Derk Wiersum. De uitspraak was nauwelijks gedaan of hij zei al in de media dat het niet in orde was. Dan denk ik: heb je het eigenlijk al met je cliënt besproken? Het gaat toch niet om jouw commentaar? En heb je er een zeef tussengezet? In de civiele praktijk zie je dat ook. Ze rekenen er veel geld voor maar de cliënt heeft er niks aan als zijn advocaat deel van het conflict wordt.’
U werkt zelf samen met een psychiater?
‘Klopt, in mediations, als team-mediator, maar ook wel eens in een OK-zaak in het schikkingsproces. Als ik bijvoorbeeld merk dat een conflict in een familiebedrijf eigenlijk gaat om het winnen van de gunst van de vader, dan haal ik er iemand bij die daar iets meer verstand van heeft. Soms is het genoeg om te zeggen: ga eens praten met die en die, en kijk dan of je daarmee verder wilt. De kosten zijn overzichtelijk, het is veel goedkoper dan een advocaat, en ik vind het zelf een heel prettige aanvulling op wat wij als juristen doen.’
Wat is voor u nou het mooie aan die OK-zaken?
‘Het is heel spannend om plots in een totaal onbekende wereld te stappen, om te zorgen dat er orde op zaken komt’
‘Het is heel spannend om plots in een totaal onbekende wereld te stappen, om te zorgen dat er orde op zaken komt. Om het vertrouwen te winnen, dat ze denken: met die meneer kan ik afspraken maken, de belazert mij niet, die is neutraal en onafhankelijk. Zo bereik je echt iets.’
Geen last van aansprakelijkstellingen?
‘Nooit aansprakelijkstellingen gehad, nooit bedreigingen.’
Terwijl toch veel OK-functionarissen daarmee te maken krijgen…
‘Ik denk dat ik open en eerlijk ben, en daardoor vertrouwen krijg. Maar het kan ook gewoon toeval zijn. Of, haha, misschien vinden ze me daarvoor wel te oud!’
Foto: Portret Doove
