In deel 8 van de serie over door de Ondernemingskamer benoemde functionarissen: Heske van Eyck van Heslinga. ‘Ik lees me heel goed in, zodat ze merken: deze mevrouw heeft zich voorbereid. En dan nodig ik de strijdende partijen separaat uit voor een eerste gesprek, zonder advocaten. Mijn eerste vraag: hoe heeft het zover kunnen komen?’
U schreef al in 2008 een boekje over diversiteit in de bedrijfstop. In hoeverre speelt diversiteit of een gebrek daaraan een rol bij de conflicten in de bedrijven waar u door de rechter bent benoemd?
‘In ben in totaal zeventien keer benoemd als interim bestuurder, commissaris of beheerder van aandelen. Daarbij heb ik maar één keer met vrouwelijke bestuurders of aandeelhouders te maken gehad. Waar dat lage aantal door komt, is moeilijk te zeggen. Het aantal vrouwen in de top van organisaties is natuurlijk nog steeds beperkt. Of ze ook minder conflicten hebben weet ik niet, maar je hoort bijvoorbeeld ook wel dat vrouwen minder vaak failliet gaan.’
Heeft uw vrouw-zijn invloed op uw functioneren als OK-bestuurder?
‘Of je nu man bent of vrouw, iedereen neemt zijn eigen energie en invloed mee. Maar bij mannen speelt wel de apenrots: ze nemen elkaar onderling de maat. Dat speelt altijd bij de eerste kennismaking, en ik hoef daar als vrouw niet aan mee te doen. Ik zit daar ook niet voor mezelf, maar voor de vennootschap. Bij een OK-benoeming is de kennismaking heel apart: je hebt niet gesolliciteerd, je wordt benoemd, en daar hebben ze het dan mee te doen.’
En dan proberen ze niet u te overbluffen?
‘Jawel, maar het lukt niet echt. Als iemand bijvoorbeeld aan namesdropping doet, kan ik dat ook, dan is het snel voorbij hoor. Ik ben mijn hele carrière omringd geweest door mannen, ik weet niet anders. Maar ik ben me nooit mannelijk gaan gedragen, dat vind ik ook helemaal niet nodig. Toen ik bij AKZO werkte vroeg tijdens een internationale topbijeenkomst een man of ik even wat voor hem wilde kopiëren. Ik zei: ik loop met u mee en laat u even zien hoe het kopieerapparaat werkt. Je moet niet boos worden, of gefrustreerd. Dat is zo zinloos.’
Geldt dat ook voor het werk als OK-functionaris?
‘Ik word nooit boos, partijen zijn al boos genoeg. Ik moet het gesprek weer op gang brengen. Het begin is cruciaal. Ik lees me heel goed in, zodat ze merken: deze mevrouw heeft zich voorbereid. En dan nodig ik de strijdende partijen separaat uit voor een eerste gesprek, zonder advocaten. Mijn eerste vraag: hoe heeft het zover kunnen komen? En dan ga ik luisteren, zonder mening, zonder oordeel. Vaak loopt het conflict al jaren en hebben de partijen meerdere rechtszaken tegen elkaar lopen.’
Is de oplossing altijd dat partijen uit elkaar gaan?
‘Doel is de continuïteit van de onderneming verzekeren. Dat kan door ontvlechting, herfinanciering, een nieuwe aandeelhouder of een emissie van aandelen waardoor een andere dynamiek ontstaat… Een enkele keer kunnen partijen met elkaar verder, nadat er nieuwe governance-afspraken zijn gemaakt. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij Markerink, een mooi familiebedrijf in de scheepvaart. Het zou toch zonde zijn als het ten onder ging aan een ruzie in de vierde generatie.’
Was het uw doel om partijen bij elkaar te houden?
‘Nee, in eerste instantie was ontvlechting in het vizier. Dan moet er een waardebepaling komen, maar de twee neven wilden geen taxatie. Ik zei: dan doen we de gesloten-enveloppenprocedure. Ik was de brievenbus, de ene neef gaf mij zijn minimale verkoopprijs, de ander zijn maximale aankoopprijs. Dat lag behoorlijk uit elkaar, ook na een tweede ronde, en ze wilden allebei geen stap meer zetten. Toen zei ik: dan moeten jullie met elkaar verder. Dat hebben ze gedaan, en nog altijd’ – een geheimzinnig lachje – ‘weten ze niet van elkaar wat ze hebben opgeschreven.’
Maar de angel was dus niet uit het conflict – werkt dat?
‘Ze hebben een uitgebreide vaststellingsovereenkomst gesloten. En ze wilden dat ik aanbleef als commissaris, dat heb ik gedaan. De eerste aandeelhoudersvergadering ging stroef, maar door de jaren heen hebben ze een modus gevonden.’
Gaat zo’n conflict dan eigenlijk over familieverhoudingen?
‘Het kan een afrekening zijn met het verleden. Ik heb twee broers meegemaakt van dik in de vijftig, allebei vermogend. De ene broer vertelde me dat hij de ander in hun twintiger jaren had geholpen toen hij financieel aan de grond zat: “Hij heeft nooit dankjewel gezegd”. Ik wil niet zeggen dat dat het conflict veroorzaakt heeft, maar het speelde zeker mee.’
Bespreekt u dat dan met de andere broer?
‘Nee, ik ben geen psycholoog. Ik zeg altijd: ik hoor wat je zegt, maar ik kan het verleden niet ongedaan maken. Ik heb wél eens in een vaststellingsovereenkomst laten opnemen dat partijen elkaar een jaar niet zouden zien. Dat leek me gewoon beter.’
Waar ligt, denkt u, uw kracht?
‘Ik kan snel situaties doorzien en goed luisteren. Ik kom ook vaak zelf met een voorstel voor een oplossing waarin alle geschilpunten zijn opgenomen, en dan zeg ik erbij: het is niet in beton gegoten, als je zinnig commentaar hebt kunnen we iets veranderen – maar er is wel goed over nagedacht. Dat heeft in veel situaties goed geholpen.’
Hoe staat het met uw huidige opdracht bij het bedrijvenverzamelgebouw de Spinnerij Oosterveld?
‘Die zaak ligt heel erg gevoelig, omdat de geschorste bestuurder, tevens meerderheidsaandeelhouder en CEO van de groep, overleden is aan een hartstilstand. En het ongelukkige was ook nog dat de dag voor zijn overlijden een artikel in de Tubantia stond over het conflict bij de Spinnerij. We moesten de communicatie heel goed managen, anders zou men al snel denken dat het zelfmoord was.’
Is met die treurige gebeurtenis het conflict geëindigd?
‘De bestuurder had hypothecaire leningen gesloten namens de Spinnerij en het geld doorgeleend aan zijn andere bedrijven, zonder de statutair vereiste instemming van de minderheidsaandeelhouder. Die leningen zullen nog steeds moeten worden afbetaald. Na het overlijden is er veel onzekerheid, zowel bij mensen in de organisatie als bij externe partijen. We moeten ze geruststellen dat de wereld niet vergaat als de CEO overlijdt. Maar op dit moment is het sturen in de mist omdat nog niet bekend is hoe de erfgenamen zich zullen opstellen en wie de overleden CEO gaat opvolgen.’
Wat is de mooiste zaak die u heeft gehad?
‘Dat is altijd de meest recente. Alle aandacht gaat naar waar ik nu mee bezig ben. Als ik klaar ben, bewaar ik alle documentatie, maar ik wis het uit mijn werkgeheugen, om weer ruimte te maken voor iets nieuws.’
