In de serie OK-functionarissen deze keer Job van der Have: oud-partner en -bestuurder van NautaDutilh, voormalig general counsel bij NIBC, en inmiddels zo’n vijftien keer benoemd als bestuurder of beheerder door de Ondernemingskamer. Een van de mooiste was ADO Den Haag – nu weer in het nieuws.
U zit sinds kort als OK-bestuurder bij omroep L1: redactie en Ondernemingsraad staan lijnrecht tegenover bestuur en raad van commissarissen. Waarom denkt u de Ondernemingskamer u daarvoor koos?
‘Vaak word ik benoemd in governance-kwesties, als organen niet meer met elkaar door een deur kunnen. Ik ben advocaat geweest, heb de nodige toezicht- en bestuurservaring heb. Ik heb ook regelmatig met Ondernemingsraden onderhandeld.’
Helpt die ervaring in de gesprekken?
‘Zeker. Mensen voelen zich al heel lang niet gehoord. Ik voer nu gesprekken met zo’n twintig mensen en dan heb ik een beeld van wat er aan de hand is en waar mogelijke oplossingen liggen. En dan ga je langzaam de geesten daarvoor rijp maken. Veel meer kan ik nu niet over L1 zeggen, dat kan pas als de hitte eraf is.’
Wat is typisch voor uw aanpak?
‘Ik doe het vooral op intuïtie, mensenkennis en ervaring. Door te luisteren, en mensen naar zichzelf te laten kijken: wat is jouw verantwoordelijkheid voor het ontstane probleem, en wat ga je bijdragen aan de oplossing? Meestal hebben ze alle oplossingen zelf al bedacht, ik kom echt niet opeens met een briljant idee. Maar de oplossing komt alleen als ze weer met elkaar praten. Het is huis-, tuin- en keukenpsychologie, en een beetje juristerij.’
Waar de hitte wél af is, althans voor u: ADO Den Haag, waar u in 2016 beheerder van de aandelen was.
‘Dat was een hele interessante mix van gemeentepolitiek, de voetbalwereld die altijd onder een vergrootglas ligt en een enorme culturele kloof, die je niet zomaar kunt overbruggen.’
Hoe bedoelt u dat?
‘De Chinese aandeelhouders kenden onze cultuur niet, en wij niet de hunne. Ze spraken nauwelijks Engels. Er was in China geen handelsregister of kadaster. We hadden geen aanwijzingen dat het om zwart geld ging, maar onderzoek bracht ook niet echt uitsluitsel. Ik ben samen met Ben Knüppe, die door de OK tot voorzitter van de raad van commissarissen was benoemd, een paar keer in Beijing geweest. We werden allerhartelijkst ontvangen, kregen een mooie presentatie, er werden papieren getekend. Alleen als het op betalen aankwam ging het uiterst moeizaam… Toch ontstond er uiteindelijk wel een zeker vertrouwen.’
Hoe dan?
‘In China hebben ze niet de scheiding der machten zoals wij die hier hebben. Ze dachten aanvankelijk kennelijk dat wij, door de rechter benoemde functionarissen, puppets waren van de gemeente en de Staat. De gemeente wilde hen weg hebben, maar dat kon vennootschapsrechtelijk niet zomaar en de aandeelhouders wilden niet verkopen. Wij hebben tegen ze gezegd: je hoeft niet weg, maar je moet wel je afspraken nakomen – als je twee miljoen betaalt, zitten we weer aan tafel. Dat vonden ze een geweldige opening, het geld lag er toen ook snel.’
En de gemeente?
‘Met de gemeente en voormalig burgemeester Deetman, die namens de gemeente commissaris was, is het uiteindelijk ontploft. Zij wilden de aandeelhouders eruit persen, en wij vonden dat dat niet kon. De gemeente heeft toen haar prioriteitsaandeel, dat recht gaf op een commissaris en allerlei andere statutaire rechten, ingeleverd. Dat hebben we in een stichting gestopt met onafhankelijke mensen, om de identiteit van de club te waarborgen. Dat is nu van groot belang: ADO zit weer op de rand van faillissement en de Chinezen willen nu wél verkopen. Er zijn kapers op de kust die het voor een prikkie willen overnemen, die stichting kan zorgen dat dat niet lukt.’
Jeuken uw handen nu niet om daar weer aan de slag te gaan?
‘Nee, teruggaan werkt niet. Zodra je benoeming met alle bevoegdheden eindigt, verandert de dynamiek en ben je niet meer effectief. Ik hoop dat ADO het redt, ze hebben nu een WHOA-procedure gestart om te kijken of ze een doorstart kunnen maken. Bij veel professionele clubs heeft de gemeente een ambivalente houding. Je hebt veel fans in de stad, en het stadion is vaak van de gemeente, dus ze willen graag huur ontvangen. Ze zijn ook verantwoordelijk voor de openbare orde rond de wedstrijden. Gemeenten willen grip vanwege het geld en om te voorkomen dat er gekke dingen gebeuren, anderzijds willen ze niet verantwoordelijk zijn als het misgaat.’
Wat zou u een goede oplossing vinden?
‘Ik denk dat de gemeente erin moet stappen, met een aantal privé-investeerders – als die te vinden zijn. De club moet van de stad worden, en van de aanhangers.’
Nog even over de OK-procedure: zijn er dingen die beter kunnen?
‘We zouden als OK-functionarissen veel meer aan kwaliteit moeten doen. Ik ben betrokken bij het initiatief van stichting Rimari om een opleiding op te zetten. Daarin ga ik onder andere met cursisten dilemma’s bespreken.’
Zoals?
‘Wat steeds vaker gebeurt en mij ook is overkomen: een partij verzoekt de Ondernemingskamer jou te vervangen. Kun je dan nog effectief zijn? Je krijgt een eigen belang, het wordt moeilijker om zuiver beslissingen te nemen. Maar laat je je vervangen, dan geef je die partij zijn zin en kan hij hetzelfde spel met je opvolger gaan spelen. Doel is dat je leert herkennen wanneer je op dat soort kruisingen staat en dan weloverwogen een richting kiest.’
En de verzekering?
‘Stichting Rimari is opgericht om dat te regelen, maar het is nog niet ideaal. Er is bijvoorbeeld een faillissementsuitsluiting. Maar voor verzekeraars is het ook niet aantrekkelijk: het is een kleine markt en je stapt in feite een brandend huis binnen. We hebben bij Rimari alle opties bekeken – uitsluiting van aansprakelijkheid bij wet, een onderlinge waarborgmaatschappij – maar het beste zou zijn als de verzekeraars voor ons een uitzondering zouden willen maken vanwege het maatschappelijk belang. De OK is natuurlijk bang dat ze straks geen goede mensen meer kunnen krijgen.
Soms denk ik ook wel: waarom doe ik het nog? Maar je moet ook durven vertrouwen op jezelf en je eigen aanpak. En het is zo’n goed instituut gebleken in de praktijk. Dat mag niet onderuit getrokken worden door de verharding van de maatschappij.’
