Europese sancties staan aan het verlenen van rechtsbijstand in procedures aan Russische cliënten ‘vooralsnog niet in de weg’. Dat heeft het Hof van Discipline beslist. ‘De weigering van de deken om een advocaat aan te wijzen leidt ertoe dat klaagster toegang tot de rechter onmogelijk wordt gemaakt. Dat is in strijd met het fundamentele beginsel van de Nederlandse rechtstaat dat een ieder toegang tot de rechter moet kunnen hebben’, aldus het Hof.
De Russische cliënt werd in vijf civielrechtelijke procedures bij het Gerechtshof Den Haag bijgestaan door een in Amsterdam gevestigd advocatenkantoor. Dat trok zich in maart 2022 terug, ‘naar verluidt in verband met het conflict tussen Rusland en Oekraïne’. De Russische cliënt heeft geen andere advocaat bereid gevonden haar in deze procedures – bij de Hoge Raad – verder bij te staan.
De deken heeft het verzoek tot aanwijzing van een advocaat afgewezen. De regels voor het aanwijzen van een advocaat zijn volgens de deken ‘niet geschreven voor situaties als de onderhavige, waarbij de eerdere advocaten hun werkzaamheden hebben neergelegd als gevolg van een politieke conflict tussen de klaagster en Oekraïne en de onderliggende geschillen uitsluitend om economische belangen van klaagster gaan’.
Huidige stand van zaken
Het Hof van Discipline is het daar niet mee eens, en verwijst naar het voorlopige standpunt van de minister van Buitenlandse Zaken dat dienstverlening door advocaten niet onder de sancties valt. ‘Weliswaar is dat standpunt door het Ministerie van Buitenlandse Zaken ter toetsing aan de Europese Commissie voorgelegd, maar daarop is thans nog niet beslist. Dat betekent dat het er naar de huidige stand van zaken voor moet worden gehouden dat de binnen de EU geldende sancties als zodanig niet aan het verlenen van juridische bijstand aan klaagster in procedures in de weg staan.’
Dat een aantal advocatenkantoren de ‘Stand Firm Verklaring’ heeft onderschreven – waarin wordt opgeroepen de oorlog faciliterende, Russische cliënten niet meer bij te staan – betekent niet dat er geen advocaat bereid gevonden zou kunnen worden om klaagster bij te staan. ‘Maar wat daar ook van zij, deze verklaring staat naar het oordeel van het hof niet aan aanwijzing van een advocaat door de deken in de weg. Ook de door advocaten afgelegde eed (conform artikel 3 lid 2 Advocatenwet) brengt niet in algemene zin met zich mee dat geen advocaat kan worden aangewezen.’
Niet voldoende onderbouwd
Dat alle advocaten bij de Hoge Raad, vanwege de door de deken opgeworpen mogelijk bezwaren zodanig worden belemmerd in het verlenen van rechtsbijstand aan klaagster, dat die bezwaren aan aanwijzing redelijkerwijs in de weg staan, ‘is niet voldoende onderbouwd en evenmin gebleken’.
Die stelling lijkt zich ook niet te verdragen met het gegeven dat de deken in het arrondissement Amsterdam wel tot aanwijzing is overgegaan, schrijft het Hof. ‘De enkele omstandigheid dat het daarbij om procedures in feitelijke instantie en niet om procedures in cassatie gaat is daartoe, anders dan de deken heeft betoogd, geen afdoende verklaring. Het gaat immers in alle gevallen om procedures waarvoor vertegenwoordiging door een advocaat verplicht is voorgeschreven.’
Lees ook: Deken: advocaten mogen gesanctioneerde Russen ‘in groot aantal gevallen’ bijstaan
